|
BİZE GÖRE
Defter ibrazında zorunluluk
Veysi Seviğ -
02 Ağustos 2006
Çarşamba- Dünya
Vergi Usul Yasası'nın 30/3. maddesinde "Bu kanuna göre tutulması mecburi olan
defterlerin... vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara herhangi bir sebeple
ibraz "edilmemiş olması halini "re'sen takdir" konusu olarak belirlemiştir.
Yasa maddesinde yer alan "herhangi bir sebeple ibraz" edilmeme fiili hukuki
açıdan uygulamada zaman içersinde duraksama yaratmıştır.
Vergi inceleme elemanları, yasal düzenleme gereği olarak vergi mükelleflerinin
defter, belge ve kayıtlarını inceleme yetkisine sahip bulunmaktadırlar. Bu
bağlamda defter kayıtlarından bir veya bir kaçına bakmak suretiyle o mükellefler
iş ilişkisinde bulunanların kayıtları veyahut da ticari işleri hakkında bilgi
edinmekte mümkün olabilmektedir.
Gerçekte Vergi Usul Yasası'nın 171'inci maddesi uyarınca da "Mükellefin hesap ve
kayıtlarının yardımıyla üçüncü şahısların vergi karşısındaki durumlarını" defter
kayıtları üzerinde belirlemek mümkündür.
Defter ve belgeler mükelleflerden muhtemel bir vergi incelemesi içinde
istenebilir. Ayrıca defter ve kayıtlara dayanak oluşturan belgelerin herhangi
bir şekilde yok edilmesi olasılığı varsa bu takdirde de inceleme elemanları söz
konusu defter ve belgeleri koruma altına alabilir.
Vergi Usul Yasası'nın 139'uncu maddesinde yer alan "incelemeye tabi olanın
lüzumlu defter ve vesikalarını daireye getirmesi" istemi ile inceleme elemanının
"defter ve belgelerin ibrazı" koşulları birlikte değerlendirildiğinde inceleme
elemanlarının defter ve belgeleri gördükten sonra gerek inceleme ve gerekse
yapılacak işlem konusunda karar alabilmeleri ve yönlenebilmeleri için söz konusu
defter ve belgelerin inceleme elemanına ibrazı zorunlu olmaktadır.
Konuya ilişkin olarak oluşan bir yargı kararına göre; "Vergi Usul Kanunu'nun
30/3. maddesinde, bu kanuna göre tutulması mecburi olan defterlerin hepsinin
veya bir kısmının vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara herhangi bir sebeple
ibraz edilmemesi re'sen takdir nedeni olarak belirlenmiştir.
Bu düzenlemeye göre, kanunen tutulması zorunlu defterlerin tümünün veya bir
kısmının ibraz edilmemesinin dönem matrahının resen takdirini gerektirebilmesi
için ibraz isteğinin vergi incelemesine yetkili olanlarca yapılmış olması
yeterli olup ayrıca, defterlerin vergi incelemesi sırasında istenilmiş olması
koşulu yasada yer almamaktadır. (Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu
E.No: 2004/186, K.No: 2005/27)
Yukarıya aynen aktarılan Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu kararından
da anlaşılacağı üzere inceleme elemanları başlangıçta herhangi bir gerekçe
göstermeden defter ve belgelerin ibrazını isteyebilir.
Bu aşamada tüm belgelerini inceleme elamanına ibraz eden bir yükümlü eğer
herhangi bir nedenle defterlerini ibraz edemiyorsa, bu takdirde dahi defterin
ibraz edilememiş olması re'sen takdiri gerektiren bir fiil olarak kabul
edilmektedir.
Vergi Usul Yasası'nın 30/3'üncü maddesinde yer alan hükmün yine aynı yasanın
139'uncu maddesinde yer alan "incelemenin dairede yapılması halinde istenilen
defter veya vesikaları belli edilen zamanda mazeretsiz olarak getirmeyen"lere
süre verilmesi gerektiği konusundaki hükümle karıştırmamak gerekmektedir.
Uygulamada incelemeye alınacak mükellefler hakkında bazen ön çalışma yapılması
gerekmektedir. Bu bağlamda ön çalışma aşamasında mükellefin defterleri üzerinde
yapılan çalışmalar inceleme yapılıp yapılmaması konusunda yönlendirici
olabilmemektedir. Dolayısıyla her defteri istenen mükellef nezdinde inceleme
yapılacaktır diye bir koşuldan bahis etmek doğru değildir.
Vergi mükelleflerinin değişik bahanelerle defterlerini ibrazdan kaçınmaları
halinde öncelikle bu davranışın re'sen takdir konusu olarak değerlendirilmesi
gerekmektedir.
Ayrıca herhangi bir nedenle bir yükümlünün defterlerini talep eden bir inceleme
elemanı söz konusu defterleri hangi amaçla istediğini söylemek veya açıklamak
zorunda da değildir. Ancak buna karşılık inceleme elemanı gerek görürse konuya
ilişkin bir defterlerini ibraz eden mükellefe konuya ilişkin bir açıklama
yapabilir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
