|
BİZE GÖRE
İade edilen mallarda değerleme
Veysi Seviğ - 07 Ağustos 2006 Pazartesi - Dünya
Vergi Usul Yasası'nın üçüncü kitabı, "değerleme" ile ilgili hükümleri
içermektedir. (Madde: 258-330)
Değerleme, yasal tanımlamadan anlaşılacağı üzere "vergi matrahlarının
hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdi ve tespitidir." (Madde: 258)
Bu bağlamda "değerlemede, iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün
ve zamanlarda haiz oldukları kıymetler esas tutulur." (Madde: 259)
Bazı hallerde işletmede bulunan varlıkların değerlemesinde başvurulacak yöntem
konusunda mükellefler duraksamaya düşmektedirler.
Her ne kadar Vergi Usul Yasası'nda hangi varlıkların nasıl değerlendirileceği
konusunda gerekli düzenlemeler mevcutsa da, zaman zaman karşılaşılan bazı
olaylarda bu düzenlemelerle örtüşmeyen özel durumların ortaya çıkması söz konusu
olabilmektedir.
Örneğin müşteriler tarafından, imalat kusuru nedeniyle iade edilen malların
stoklara alınışı sırasında değerleme ölçüsü ne olacaktır sorusu uygulamada sıkça
sorulmaktadır.
Vergi Usul Yasası'nın 278'inci maddesinin başlığı "değeri düşen mallar"dır.
Madde içeriğine göre; "yangın, deprem ve su basması gibi afetler yüzünden
veyahut bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak gibi haller neticesinde
iktisadi kıymetlerinde önemli bir azalış vaki olan emtia ile maliyetlerinin
hesaplanması mutad olmayan hurdalar ve döküntüler, üstüpü, deşe ve ıskartalar"
emsal bedeli ile değerlenir.
Bu madde ile değişik nedenlerle değerlerinde önemli ölçüde azalma meydana gelen
mallar ile değerinde azalma olmamakla birlikte maliyetin hesaplanması mutad
olmayan malların emsal bedeli ile değerlenmesine imkan sağlanmıştır.
Diğer yandan bilindiği üzere malların değerinde düşme meydana gelmesi durumunda,
malın kayıtlı değeri üzerinden satışı söz konusu olmadığından işletme (sahibi)
zarara uğramaktadır.
Bu durumda zararın sonuç hesaplarına yansıtılabilmesi amacıyla maliyet bedeli
yerine "emsal bedeli" ile değerlendirilmesi mümkün olabilmektedir.
Yasa maddesinde yer alan "iktisadi kıymetlerinde ödemli bir azalış vaki olan
emtia" kavramı mükellefler açısından bu bağlamda önem arz etmektedir. Bir başka
anlatımla işletmede yer alan bir iktisadi kıymette değer kaybı, kayba neden olan
olayın özelliğine göre belirlenir.
Bir işletmede satış konusu olan ve fakat zaman içinde müşterilerce imalat kusuru
ve benzeri nedenlerle iade edilen mal bedelinin tamamen veya kısmen zarar
yazılabilmesi için yapılması gereken söz konusu varlığın iktisadi değerini
bulmaktır.
Çoğu kez bu gibi hallerde Tüketiciyi Koruma Yasası çerçevesinde mal bedeli
alıcıya iade edilmekte ve söz konusu mal değer düşüklüğü tespiti yapılmak
suretiyle kayıtlara alınabilmektedir.
Mevcut yasal düzenleme gereği ürün satışı yapan şirketlerde müşteriden iade
alınan ürünler için müşterilere yeni ürün verilmesi ya da bedelinin iadesi söz
konusu olmaktadır. Bu durumda da ürünlerin maliyet bedelleri yerine emsal
bedelleri üzerinden zarar yazılması, kanımızca mümkün olabilmektedir. Kaldı ki;
konuya ilişkin bir yargı kararı uyarınca da "...yıl içinde para iadesi veya
ürünün yenisini vermesine karşın bu işlemlerin yapıldığı dönemlerde zarar
yazılmaması halinde iade alınan malların emsal bedelleri üzerinden zarar
yazılabilmesi mümkündür." (Danıtay 4. Daire E.No: 2004/1765, K.No: 2004/2234)
Bu gibi durumlarda öncelikle takdir komisyonlarına yapılan başvurularda, yetkili
takdir komisyonları genellikle "imalat hatası"ndan doğan değer kayıplarını kabul
etmeme eğilimlerindedirler. Ancak satış gerçekleştiren işletmeler, kendilerine
iade edilen imalat hatalı mallar nedeniyle zaman zaman imalatçılarla da sorun
yaşamaktadırlar. Bu aşamada yine çoğu kez imalat hatası bulunan mal satıcı
bünyesinde kalmaktadır. Değerleme ile ilgili sorunlarda bu aşamada ortaya
çıkmaktadır.
Herhangi bir malın (ürünün) satışını üstlenenlerin zaman zaman karşılaştıkları
bu gibi sorunlarda takdir komisyonlarının olayı değerlemede daha gerçekçi
davranmaları kanımızca mevcut uyuşmazlıkları azaltacaktır.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
