|
BİZE GÖRE
Türkiye'de iç denetim olgusu ve kamusal iç
denetim
Veysi Seviğ - 29 Ağustos 2006 Salı - Dünya
İç denetim kısaca "Bir kurumu faaliyetlerini geliştirmek ve onlara değer katmak
amacıyla gerçekleştirilen bağımsız ve tarafsız bir güvence ve danışmanlık
sağlama faaliyeti" olarak tanımlanabilir. Bu faaliyet, kurumun risk yönetimi,
kontrol ve kurumsal yönetim süreçlerinin etkinliğini de netlemek ve geliştirmek
amacına yönelik sistemli ve disiplinli bir yaklaşımla kurumun hedeflerine
uluşmasına yardımcı olur. (Uzun, Ali Kamil "İç denetimle yeni yaklaşımlar" iç
denetim, Sayı; 13, Sf.: 48)
Ülkemizde iç denetim mesleğine gönül vermiş bulunan bir avuç idealist meslek
elemanı ülkemizde 19 Eylül 1995 tarihinde Türkiye İç Denetim Enstitüsü'nü
kurarak Türkiye'de uluslararası standartlarda mesleki gelişim ve paylaşım
platformunu oluşturmak, meslekle ilgili değişimi ve geleceği yönetmek ve meslek
elemanlarının ulusal ve uluslararası düzeyde mesleki örgütlenmesini sağlamayı
hedeflemişlerdir. Bu balğamda dünyada 1974 yılından beri yapılmakta olan
"Uluslararası İç Denetçi Sertifika" (CIA-Certified Internal Auditor) sınavı 2000
yılından itibaren Türkiye'de de yapılmaya başlanmış ve uluslararası sertifika
sahibi iç denetçi sayımız 150'ye yaklaşmıştır.
Türkiye İç Denetim Enstitisü, iç denetim alanında her yıl dünyanın 91 ülkesinde
yapılmakta olan CIA, CCSA, CFSA ve CGAP gibi uluslararası sertifika sınavlarının
dördünün de İngiliz dili yanında Türkçe de yapılmasını sağlamıştır.
"İç denetim" kamusal açıdan da önem arz etmektedir. Kamu Mali Yönetimi ve
Kontrol Yasası'nda yer alan tanımlamadan da anlaşılacağı üzere "İç denetim
faaliyeti; kamu idarelerinin faaliyetlerinin amaç ve politikalara, kalkınma
planına, programlara, stratejik planlara, performans programlarına ve mevzuata
uygun olarak planlanmasını ve yürütülmesini, kaynakların etkili, ekonomik ve
verimli kullanılmasını; bilgilerin güvenirliliğini, bütünlüğünü ve zamanında
elde edilebilirliğini sağlamayı amaçlar. İç denetim faaliyeti sonucunda, kamu
idarelerinin varlıklarının güvence altına alınması, iç kontrol sisteminin
etkinliği ve risklerin asgariye indirilmesi için kamu idaresinin faaliyetlerini
olumsuz etkiliyebilecek risklerin tanımlanması, gerekli önlemlerin alınması,
sürekli gözden geçirilmesi ve mümkünse sayısallaştırılması konusunda yönetime
önerilerde bulunur."
Konuya ilişkin olarak yayımlanan ve kamu idarelerinde istihdamı öngörülen "İç
Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında"ki yönetmelik de ifade edildiği
üzere "kamu idarelerinin yurtdışı ve taşra dahil tüm birimlerinin işlem ve
faaliyetleri, risk esaslı denetim plan ve programları kapsamında sistematik,
sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla denetim standartlarına uygun olarak iç
denetime" tabi tutulacaktır.
Bu bağlamda öngörülen iç denetim alanı;
. Kamu idarelerinin iç kontrol sisteminin yeterliliği ve etkinliğinin
incelenmesi ve değerlendirilmesi,
. Risk yönetimi için öneriler geliştirilmesi ile risk değerlendirme ve risk
yönetim metodlarının uygulama ve etkinliğinin incelenmesi,
. Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını sağlama amaçlı
performans değerlendirmelerinin yapılması ve idarelere önerilerde bulunulması,
. İdarenin faaliyet ve işlemlerinin mevzuata, belirlenen hedef ve politikalara
uygunluğunun denetlenmesi,
. Muhasebe kayıtları ile mali tabloların, doğruluğu ve güvenirliğinin
incelenmesi,
. Üretilen bilgiler ile kamuoyuna açıklanan her türlü rapor, istatistik ve mali
tabloların doğruluğu, güvenirliği ve zamandalığının sınanması,
. Elektronik bilgi sistemi ve e-devlet hizmetlerinin yönetim ve sistem
güvenirliliğinin gözden geçirilmesi, olarak belirlenmiş bulunmaktadır.
Yeni düzenleme gereği olarak iç denetçiler bakanlıklar ve bağlı idareler de, üst
yöneticilerin teklifi üzerine bakan, diğer idarelerde üst yöneticiler tarafından
sertifikalı adaylar arasından atanacak ve aynı yöntemle görevlerinden
alınacaktır.
Yönetmelikte belirtildiği üzere Maliye Bakanlığı tarafından verilmesi öngörülen
iç denetçi eğitimi sonucunda yapılan yazılı sınavda başarılı olanlara, aldıkları
puanı gösteren ve üç yılda bir (A-1) düzeyinden (A-4) düzeyine kadar
derecelendirilen (A) dereceli iç denetçi sertifikası verilecektir. İlk sertifika
derecelendirilmesi, iç denetim mesleğinde beş yıl geçtikten sonra yapılacaktır.
Kamu iç denetçi sertifikası, üç yıllık dönemde altmış puan toplanmasıyla bir üst
derece sertifika ile değiştirilecektir. Üç yıllık dönemde yeterli puan
alınmaması durumunda takip eden yıllarda geçmiş son üç yılın toplam puanı
dikkate alınacaktır.
Uluslararası geçerliliği olan CIA (Certified Internal Auditor), CISA (Certified
Information System Auditör), CCSA (Certified Control Self Asseasment) ve CGAP (Certified
Goverment Auditing Professıonal) sertifikalarından birini alan iç denetçiye bir
defaya mahsus olmak üzere bir üst derece sertifika verilecektir.
Kamu kurum ve kuruluşlarında istihdamı öngörülen iç denetçi sayısı toplamı
1382'dir.
Gerçekte; iç denetim, nesnel güvence sağlamanın yanında, özellikle risk
yönetimi, kontrol ve yönetim süreçlerinin geliştirmede idarelere yardımcı olmak
üzere bağımsız ve tarafsız bir danışmanlık hizmeti sağlar. Danışmanlık hizmeti,
idarenin hedeflerini gerçekleştirmeye yönelik faaliyetlerinin ve işlem
süreçlerinin sistemli ve düzenli bir biçimde değerlendirilmesi ve
geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunulmasıdır.
Nesnel güvence sağlama, kurum içinde etkin bir iç denetim sisteminin var
olduğuna; kurumun risk yönetimi, iç kontrol sistemi ve işlem süreçlerinin etkin
bir şekilde işlediğine; üretilen bilgilerin doğruluğuna ve tamlığına;
varlıklarının korunduğuna; faaliyetlerin etkili, ekonomik, verimli ve mevzuata
uygun bir şekilde gerçekleştirildiğine dair, kurum içine ve yeterli güvencenin
verilmesidir. (Yönetmelik madde: 5, 12 Temmuz 2006 gün ve 26226 sayılı R.G.)
İç denetim konusunda ülkemizde Türkiye İç Denetim Enstitüsü'nün kuruluşu ile
birlikte önemli bir birikim ve uluslararası iş ilişkisi ile bilgi alışverişi
olmuştur.
Kanımızca iç denetim olgusunun bugün kamu kurum ve kuruluşlarının örgütsel
organizasyonları içersinde değerlendirilerek daha farklı bir sistemin tartışmaya
açılarak uygulamaya konulması daha yararlı olacaktır.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
