|
BİZE GÖRE
Çek yasa tasarısı taslağı ve kayıtdışılık
Veysi Seviğ - 03 Ekim 2006 Salı - Dünya
Ülkemizde "çek" uygulamasından kaynaklanan sorunlar giderek artmaktadır. Bu
bağlamda yürürlüğe giren yeni temel yasalara ve ceza mevzuatına uyumu sağlamak
üzere Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanmış bulunan "çek kanun tasarısı"
taslağının ana hatları belli olmuştur.
Yasanın amacı "çek defterlerinin içeriklerine, çek düzenlenmesine, kullanımına,
çek hamillerinin korunmalarına ve kayıtdışı ekonominin denetim altına alınması
önlemlerine çek yönünden katkıda bulunmaya ilişkin esaslar ile çekin karşılıksız
çıkması ve belirlenen diğer yükümlülüklere aykırılık hallerinde ilgililer
hakkında uygulanacak" yaptırımları düzenlemektir.
Yapılması öngörülen yasal düzenleme ile bankaların, çek hesabı açılması ile
ilgili olarak yapılacak yeni düzenlemelerle kendilerine verilen görev ve
yükümlülükleri yerine getirirken, çek hesabı açtırmak isteyenin yasaklılık ve
engel durumunun bulunup bulunmadığını araştırmak; ayrıca ilgili kişinin ekonomik
ve sosyal durumu gibi hususların belirlenmesinde basiret ve özen göstermeleri
zorunlu hale getirilmektedir.
Çek defterlerinin baskı şeklini belirleyen esaslar Maliye Bakanlığı, Türkiye
Bankalar Birliği ve Türkiye Katılım Bankaları Birliği'nin görüşü alınarak,
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından Resmi Gazete'de yayımlanacak bir
tebliğ ile duyurulacaktır.
Çek defterleri bankalar tarafından bastırılacaktır. Ancak tacir olan ve tacir
olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler açıkça ayırt
edilebilir biçimde bastırılarak düzenlenecektir. Hamiline düzenlenecek çeklere
ilişkin işlemler ayrı bir çek hesabında izlenecektir. Bu bağlamda hamiline çek
yapraklarının üzerinde "hamiline" ibaresi matbu (basılı) olarak yer alacaktır.
Taslağa göre, tacir olan kişi ile tacir olmayan kişilerin düzenleyeceği çeklerin
birbirinden ayrılması öngörülmüş bulunmaktadır. Kişinin, bir ticari ilişki
çerçevesinde ve tacir sıfatıyla düzenleyeceği çekin münhasıran tacir kişiye özgü
olması gerekmektedir. Bu uygulama ile kayıtdışı ekonominin denetim altına
alınması kolaylaşacaktır. Çünkü tacir çeki, ancak kişinin tacir sıfatıyla
bulunduğu bir ticari ilişki çerçevesinde düzenleyebilecektir. Dolayısıyla tacir
sıfatına haiz olmayan bir kişi tacirmiş gibi çek düzenleyemeyecektir. Bir başka
açıdan yapılan bu düzenleme ile tacir kişinin iştigal ettiği ticari faaliyet
dışında bulunduğu ticari ilişkiler bağlamında tacir çeki de düzenlenmesi de
engellenecektir.
Ayrıca tacir sıfatına haiz tüzel kişiler adına düzenlenecek olan bütün çekler de
bundan böyle ancak tacir çeki özelliğini taşıyacaktır.
Tasarıya göre çek defterinin her bir yaprağına;
. Çek hesabının numarası,
. Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin adı,
. Çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişinin tam adı,
. Çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişinin vergi kimlik numarası
yazılacaktır.
Bilindiği üzere artık vergi kimlik numarası olarak onbir haneli vatandaşlık
numarası geçerli olmaktadır.
Yapılması öngörülen yeni düzenlemeler çerçevesinde bankalar bundan böyle isteyen
herkese çek hesabı açamayacak ve çek defteri veremeyecektir.
Bankalar, çek hesabı açtıranların açık kimliklerini saptamak için fotoğraflı
nüfus cüzdanı veya pasaport örneklerini, yerleşim yeri belgelerini vergi kimlik
numaralarını (vatandaşlık numaralarını), tacir olanların ayrıca ticaret sicil
kayıtlarını almak ve bunları, çek hesabının kapatılması halinde, hesabın
kapatıldığı tarihten itibaren beş yıl süreyle saklamakla yükümlü
kılınacaklardır.
Yapılması öngörülen yeni düzenleme ile çek karşılığının tamamen veya kısmen
bulunmaması halinde çek hamilinin istemi üzerine çek düzenleyenin banka
tarafından bilinen adresleri çek hamiline verilmesi zorunlu hale
getirilmektedir.
Çek hesabı ilgilinin veya kanuni temsilcisinin imzası olmadan açılamayacaktır.
Çek hesabı açılmasını veya mevcut hesaptan çek defteri verilmesini isteyen kişi
her defasında tacir olup olmadığını ve kendisi hakkında çek düzenleme ve çek
hesabı açma yasağı bulunmadığı hususunu bankaya yazılı olarak beyan edecektir.
Tacir tüzel kişiler adına verilecek beyannamede ayrıca, yönetim organında görev
yapan temsilcisi veya imza yetkilisi kişilerin çek düzenleme ve çek hesabı açma
yasağının bulunmadığı hususu belirtilecektir.
Tasarı taslağının 2/6 maddesi uyarınca hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma
yasağı kararı bulunan gerçek kişinin, yönetim organında görev yaptığı,
temsilcisi veya imza yetkilisi olduğu tacir tüzel kişiye çek defteri
verilmeyecektir.
Koşullarına uygun ve karşılığı bulunan çek, hesabın bulunduğu muhatap bankanın
herhangi bir şubesine ibraz edildiğinde hamilin vergi kimlik numarası (bundan
böyle nüfus kağıdı üzerinde yer alan vatandaşlık kimlik numarası), saptandıktan
sonra ödenecektir. Bu bağlamda da çek, hesabın bulunduğu şubeden başka bir
şubeye ibraz edildiğinde, o şubece karşılığı sorulmak suretiyle ödeme
yapılacaktır.
Günümüz bankacılığında gerçek ve tüzel kişilerin hesap hareketleri ve bakiyeleri
elektronik ortamda kolaylıkla görülebilmektedir. Bu nedenle söz konusu çek
karşılığının var olup olmadığı konusu çekin ibraz edildiği şube tarafından
anında tespit edilebilecek bir olgudur.
Çek karşılığının bulunmaması halinde, bankanın hamile kanunen ödemekle yükümlü
olduğu miktarın dışında, çek bedelinin karşılanmayan kısmıyla sınırlı olmak
üzere "karşılıksızdır" işlemi yapılacaktır.
Süresinde ibraz edilen çekin karşılığının bulunmaması halinde, muhatap banka,
ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, talep ettiği takdirde, karşılıksızdır
işleminin yapıldığı anda her çek yaprağı için yasa ile belirlenen miktarda ödeme
yapmakla yükümlü olacaktır.
Buna karşılık çek bedelinin kısmen var olması halinde, bu miktar yasa ile
belirlenmiş miktarı tamamlayacak şekilde hamile ödenecektir. Bu durum gerçekten
hesap sahibi ile muhatap banka arasında çek defterinin teslimi sırasında
yapılmış olan "dönülemeyecek bir gayrinakdi kredi sözleşmesi" özelliği
taşımaktadır.
Yasa ile ödenmesi öngörülen asgari miktar her yıl Türkiye İstatistik Kurumu
tarafından yayımlanan fiyat endeksindeki yıllık değişmeler göz önünde tutularak
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından her yıl ocak ayında yeniden
belirlenerek Resmi Gazete'de yayımlanacaktır.
Yeni çek yasa tasarısı taslağı 15 maddeden oluşmaktadır. Bankaların bildirim
yükümlülüğü, ceza sorumluluğu, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı ile etkin
pişmanlık ve ceza hükümleri uygulanmakta olan yasadan farklılık arzetmektedir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd. Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
