|
BİZE GÖRE
İrsaliye aslı kimde olacaktır?
Veysi Seviğ - 11 Ekim 2006 Çarşamba - Dünya
Vergi Usul Yasası'nın 230'uncu maddesinin 5 numaralı bendinin parantez içi
hükmüne göre "Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı
veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından
taşınması veya taşıttılması halinde alıcının, taşınan veya taşıttırılan mallar
için sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taşıtta bulundurması şarttır."
Diğer yandan yasal düzenleme gereği olarak "malın, bir mükellefin birden çok
işyerleri ile şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncu
veya diğer bir aracıya gönderildiği hallerde de, malın gönderen tarafından sevk
irsaliyesine" bağlanması gereklidir. Bu bağlamda "irsaliyelerde malın nereye ve
kime gönderildiği ayrıca belirtilir."
Ancak, "...nihai tüketicilerin tüketim amacıyla parekende olarak satın aldıkları
malları kendilerinin taşıması veya taşıttırması halinde bu mallara ait fatura
veya parekende satış fişinin bulunması şartıyla sevk irsaliyesi aranmaz."
Söz konusu yasa maddesinin gerekçesinde maddi mal hareketini izleme amacına
yönelik olarak bu hükmün konmasına gerek duyulduğu ifade edilmiştir.
206 sıra numaralı Vergi Usul Yasası Genel Tebliği uyarınca sevk irsaliyesinin üç
nüsha olarak düzenlenmesi ve iki nüshasının araçta bulundurularak bir nüshasının
yoklamalarında alıkonması gerekmektedir. Bir başka anlatımla, malı taşıyan
tarafından sevk irsaliyesinin taşıtta bulunan her iki nüshası birden ibraz
edilecektir. Denetim elemanı bunlardan birine adını, soyadını ve unvanını yazıp,
tarih belirterek mühürleyip imzalayacak ve ilgiliye iade edecek, diğer nüshayı
ise alıkoyacaktır. Alıkonan bu nüsha mükelleflerin tarh dosyalarına konulmak
üzere ilgili vergi dairelerine iletilecektir.
İrsaliyenin aslının taşıtta bulundurulması zorunludur. Bu bağlamda da
irsaliyenin fotokopisinin veya faksının taşıtta bulundurulması yeterli olmayıp,
bu durum ceza uygulamasına neden olabilmektedir.
Vergi Usul Yasası'nın 127'nci maddesinin (e) bendi hükmü uyarınca "Taşıma
irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturanın taşıtta bulunmaması halinde bu
belgelerin ibrazına kadar nakil vasıtalarını trafikten alıkoymak, taşınan malın
sahibi belli değilse tespitine kadar mal bekletmek ve muhafaza altına alma
konusunda yoklama yapmakla görevli memurlar yetkili kılınmış bulunmaktadır."
Uygulamada sevk irsaliyesinin aslının kimde kalacağı konusu duraksama
yaratabilmektedir. Daha öncede belirttiğimiz gibi öncelikle sevk irsaliyesi
aslının taşıtta bulundurulması zorunludur. Bu nedenle malı kim taşıyorsa,
irsaliye aslının taşıyan tarafından düzenlenmesi ve taşıtta bulundurulması
zorunlu olmaktadır. Bir başka açıdan, sevk irsaliyesinin düzenlenmesi
zorunluluğu malı taşıyana aittir.
Sevk irsaliyesinin düzenlenmesi konusunda alıcı ile satıcının anlaşması söz
konusu olabilir. Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 246 sıra numaralı Vergi
Usul Yasası Genel Tebliği ile alıcı ile satıcının aralarında sözleşme yapmaları
halinde irsaliye düzenlemesinden sözleşmeye göre kim sorumlu ise ceza uygulaması
açısından da onun muhatap tutulması öngörülmüştür.
Buna göre malı alıcı taşıttırmasına rağmen satıcının irsaliye düzenlemesi
konusunda mutabakat yapılmış fakat, satıcı irsaliye düzenlememiş veya eksik
düzenlemiş ise cezanın muhatabı satıcı olacaktır. Bu durumda da irsaliye aslının
araçta bulundurulması zorunluluğu nedeniyle asıl malı taşıyan nezdinde
kalacaktır.
Nihai tüketicilere yapılan satışlarda malın bunlar tarafından taşınması veya
taşıttırılması halinde mala ait fatura veya parekende satış fişinin olması
koşuluyla irsaliye düzenlenmemekte ve aranmamaktadır.
Ayrıca Vergi Usul Yasası'nın mükerrer 257'nci maddesinin Maliye Bakanlığı'na
vermiş bulunduğu yetkiye dayanılarak yayımlanan 211 ve 232 sıra numaralı Vergi
Usul Yasası Genel Tebliğleri ile; fatura ve sevk irsaliyesinin ayrı belgeler
olarak değil, isteyen mükellefler açısından "irsaliyeli fatura" adı altında tek
belge olarak düzenlenmesi ve kullanılması esası getirilmiştir.
Sattıkları mallar dolayısıyla Vergi Usul Yasası uyarınca dileyen mükellefler
fatura ve sevk irsaliyesini ayrı ayrı düzenlemeksizin diledikleri takdirde
"irsaliyeli fatura" düzenleyebileceklerdir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd. Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|