|
BİZE GÖRE
Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi (Convention
A gainst Correption)
Veysi Seviğ - 14 Kasım 2006 Salı - Dünya
Geçtiğimiz hafta başında Avrupa Birliği Komisyonu tarafından açıklanan "Türkiye
ilerleme raporu ve strateji belgesi"nde de ifade edildiği üzere ülkemizde
bilhassa kamu yönetiminde şeffaflığın artırılması bakımından sınırlı bir
ilerleme vardır. Ancak bu durum yeterli olmadığı gibi ülkemizde yolsuzluk hâlâ
yaygındır. Buna karşı yolsuzlukla mücadele eden otorite zayıftır. Bu konuda
henüz yeterli politika oluşturulamamıştır.
Türkiye "Birleşmiş Milletler Yolsuzluk Mücadele Sözleşmesi"ni kabul ve imza eden
ülkelerden biridir. Söz konusu sözleşmede de vurgulandığı üzere yolsuzluk artık
yerel bir mesele değildir. Bütün toplum ve ekonomileri etkileyen, önlenmesi ve
kontrol altına alınması için uluslararası işbirliğini zorunlu kılan sınıraşan
bir olgudur.
Gerçekte yolsuzluk demokrasinin kurum ve değerlerini, etik değerlerini ve
adaleti zayıflatan, sürdürülebilir kalkınmayı ve hukukun üstünlüğünü tehlikeye
sokan bir özellik arz etmektedir.
Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi'nin amacı;
. Yolsuzluğun önlenmesi ve yolsuzlukla mücadelenin daha etkin ve verimli
kılınmasına yönelik önlemlerin teşvik edilmesi ve güçlendirilmesi.
. Varlıkların geri alınması dahil olmak üzere yolsuzluğun önlenmesi ve
yolsuzlukla mücadelede uluslararası işbirliği ve teknik yardımlaşmanın teşvik
edilmesi, kolaylaştırılması ve desteklenmesi.
. Dürüstlüğün, hesap verilebilirliğin ve kamusal işler ile kamu mallarının
düzgün yönetiminin teşvik edilmesidir.
Sözleşme gereği;
. Her taraf devlet, hukuk sisteminin temel ilkelerine uygun olarak, toplumsal
katılımı teşvik eden ve hukukun üstünlüğünü, kamusal işlerin ve kamu mallarının
düzgün yönetimi, dürüstlük, saydamlık ve hesap verilebilirlik ilkelerini
yansıtan, etkin ve eşgüdümlü yolsuzlukla mücadele politikalarını geliştirecek,
uygulayacak ya da sürdürecektir.
. Her taraf devlet, yolsuzluğun önlenmesi amacıyla etkin uygulamaları oluşturmak
ve teşvik etmek için çaba gösterecektir.
. Her taraf devlet, ilgili yasal mevzuatını ve idari önlemlerini, yolsuzlukla
mücadele ve yolsuzluğun önlenmesine yönelik yeterlilikleri tespit etmek amacıyla
düzenli aralıklarla değerlendirmeye almak için gayret gösterecektir.
. Her taraf devlet, uygun olduğu ölçüde ve hukuk sistemlerini temel ilkelerine
uygun olarak hareket edecektir.
Yolsuzlukla mücadelede kamu görevlilerinin davranışları önem arz etmektedir. Bu
nedenle Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi'ni kabul ve imza
eden ülkeler yolsuzlukla mücadele amacıyla, hukuk sisteminin temel ilkelerine
uygun olarak, kamu görevlileri arasında, diğerlerinin yanı sıra dürüstlüğü,
doğruluğu ve sorumluluğu geliştirecektir. Bu nedenle her taraf devlet, kendi
kurumsal ve hukuk sistemi çerçevesinde, kamu görevlilerinin doğru, onurlu ve
düzgün bir biçimde yerine getirilmesi için davranış ilke ve standartlarını
uygulamaya özellikle çaba sarf edecektir.
Her taraf devlet, iç hukukunun temel ilkelerine uygun olarak kamu görevlilerinin
görevlerini ifa ederken farkına vardıkları yolsuzluk vakalarını ilgili makamlara
rapor etmelerini kolaylaştıracak önlemleri almayı ve sistemleri kurmaya da
gayret gösterecektir.
Sözleşme uyarınca yargının bağımsızlığı ve yolsuzlukla mücadele alanındaki
yargının önemi dikkate alınarak, hukuk sisteminin temel ilkelerine uygun biçimde
ve yargı bağımsızlığını zedelemeden, dürüstlüğü güçlendirmek üzere gerekli
önlemler alınacaktır.
Her taraf devlet, iç hukukun temel ilkelerine uygun olarak, yolsuzluğun özel
sektöre sirayetini önlemek ve özel sektörde muhasebe ve denetim standartlarını
yükseltmek amacıyla önlemler alacak ve uygun hallerde alınan önlemlerin ihlaline
karşı etkin, orantılı ve caydırıcı hukuki, idari ve cezai yaptırımlar
getirecektir.
Yolsuzluğun önlenmesi amacıyla her taraf devlet defter ve kayıtların
tutulmasına, mali raporların beyan edilmesine, muhasebe ve denetleme
standartlarına ilişkin kanun ve tüzüklerine uygun biçimde aşağıdaki eylemleri
yasaklayacaktır;
. Kayıt dışı hesap tutulması,
. Kayıt dışı veya yeterince tespit edilmemiş işlemler yapılması,
. Var olmayan gider kaydı tutulması,
. Konusu çarpıtılarak borç kaydedilmesi, (yaratılması)
. Sahte belge kullanımı,
. Muhasebe belgelerinin kasıtlı olarak yasaların öngördüğü süreden önce yok
edilmesi,
Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi'nde "karapara aklanmasıyla mücadele önlemler"ine
de yer verilmiş bulunmaktadır.
Bu bağlamda her taraf devlet, "karapara aklamanın her biçimini önlemek ve tespit
etmek için, kendi yetkisi dahilinde, para ve kıymetlerin transferi için resmi
veya gayriresmi hizmet veren, gerçek veya tüzel kişiler dahil olmak üzere,
bankalar ve bankalar dışındaki mali kuruluşlar ve uygun olan hallerde, özellikle
karapara aklamaya müsait diğer kurumlar için kapsamlı bir düzenleyici ve
denetleyici iç sistemini oluşturacaktır. Bu sistem müşterinin ve uygun hallerde,
yararlanıcı hesap sahibinin kimliğinin tespitini, kayıt tutulmasını ve şüpheli
işlemlerin bildirilmesini zorunlu kılacaktır."
Sözleşmeye taraf devletler; para havale edenler de dahil olmak üzere, mali
kuruluşların aşağıdaki hususları yerine getirmelerini sağlayacak uygun ve makul
önlemleri uygulamayı değerlendirecektir;
. Fonların elektronik transferine ve ilgili mesajlara ilişkin formlara transfer
edenle ilgili doğru ve anlamlı bilgi konulması,
. Bu bilginin, ödemelerin her aşamasında yer almasının sağlanması,
. Kaynak hakkında tam bilgi içermeyen fonların transferlerinin ciddi bir
incelemeye tabi tutulması,
Taraf devletler, karapara aklamayla mücadele etmek için, adli makamlar, kolluk
makamları ve mali yönden düzenleyici makamlar arasındaki küresel, bölgesel,
alt-bölgesel ve ikili işbirliğini geliştirmek ve teşvik etmek için çaba
gösterecektir.
Söz konusu sözleşme rüşvet, malvarlıklarının kamu görevlilerince zimmete
geçirilmesi, kötüye kullanılması, nüfuz ticaretini, görevi kötüye kullanmayı,
haksız zenginleşmeyi, özel sektörde rüşveti ve zimmeti, suç gelirlerinin
aklanması, gözleme ve adaletin engellenmesi konularında da önleyici ve caydırıcı
nitelikte bağlayıcı hükümleri içermektedir.
Türkiye, başlangıçta da belirttiğimiz gibi "Birleşmiş Milletler Yollsuzlukla
Mücadele Sözleşmesi"ni imzalayan ve kabul eden ülkelerden birisidir. Bu nedenle
sözleşmede yer alan hükümlere uygun davranmak zorundadır. Ancak üzülerek
belirtelim ki "Türkiye ilerleme raporu ve strateji belgesi"nde de belirtildiği
üzere ülkemizde bu bağlamda yapılan çalışmalar henüz yeterli olmadığı gibi, son
zamanlarda yerli ve yabancı basında da yer alan bazı olaylar, ülkemiz açısından
ayrıca önem arz eden ve sözleşmede yer alan öngörülerle örtüşmeyen bir özellik
arz etmektedir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd. Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
