|
BİZE GÖRE
Yapı kooperatiflerinde vergileme
Veysi Seviğ - 17 Ocak 2007 Çarşamba - Dünya
Kooperatifler Yasası'nın birinci maddesinde yer alan tanımlama uyarınca "Tüzel
kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve
özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla
karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla
gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli
ortaklıklara kooperatif" denilmektedir.
Kurumlar Vergisi Yasası'nın 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (k) bendi ile
tüketim ve taşımacılık kooperatifleri dışında kalan kooperatifler belirli
koşullar çerçevesinde kurumlar vergisinden bağışık tutulmuşlardır.
Kooperatiflerin kurumlar vergisinden bağışık tutulabilmesi için ana
sözleşmelerinde;
. Sermaye üzerinden kazanç dağıtılmamasına,
. Yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesine,
. Yedek akçelerin ortaklara dağıtılmamasına,
. Sadece ortaklar ile iş görülmesine,
yönelik hükümlerin bulunması ve bu koşullara fiilen uyulması gerekmektedir.
Yapı kooperatiflerinin arsalarını kat karşılığı vererek işyeri veya konut elde
etmeleri ortak dışı işlem niteliğindedir. Ancak, bu kooperatiflerin her bir
hisse için bir işyeri veya konut elde etmesi halinde, bu işlem ortak dışı işlem
olarak kabul edilmeyecektir.
Yapı kooperatifi tarafından yapımı gerçekleştirilen işyeri ve konutlarda yaşayan
insanların sosyal ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kat karşılığı bu tesislerin
inşa ettirilmesi de ortak dışı işlem niteliğinde değildir. Ancak bu tesislerin
yapımından sonra kooperatif tarafından işletilmesi halinde işletmeye açılış
tarihi itibariyle muafiyet kalkmış sayılacaktır.
Kooperatiflerin konut inşa etmek üzere kum, çimento, demir gibi malzeme satın
alması, söz konusu inşaata finansman sağlamak üzere üçüncü kişilerden kredi
temin etmesi ortak dışı işlem niteliğinde değildir.
İşyeri veya konut inşa etmek üzere kurulan bir yapı kooperatifinin ortaklarından
topladığı paraları değerlendirmek üzere Gelir Vergisi Yasası'nın geçici 67'nci
maddesi çerçevesinde vergilendirilen menkul kıymetlere yatırmış olması veyahut
da bankalarda değerlendirmeleri halinde elde edilen gelirin ortaklara
dağıtılmayarak kooperatif amaçları doğrultusunda harcanması koşuluyla
kullanılması mümkündür. Bu durum bağışıklığı olumsuz etkilemeyecektir.
Diğer yandan kooperatife ait taşınmazların, ortaklara veya ortak olmayanlara
kiraya verilmesi veya kooperatifin inşa ettiği konut veya işyerinin ortaklara
dağıtımından sonra elinde kalan işyeri, konut veya arsaların satılması ortak
dışı işlem olarak kabul edilecektir.
Buna karşılık kooperatiflerin amacını gerçekleştirdikten sonra elinde kalan
malzeme, alet ve edavatın satılması ortak dışı işlem sayılmayacaktır.
Yapı kooperatiflerinde muafiyetten yararlanabilmek için yukarıda belirtilen
koşullara ek olarak "kuruluşlarından, yapı inşaatlarının sona erdiği tarihe
kadar yönetim ve denetim kurullarında söz konusu inşaat işini kısmen veya
tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine ve Kurumlar Vergisi
Yasası'nın 13'üncü maddesine göre bunlarla ilişkili kişilere veya işçi-işveren
ilişkisi bulunan kişilere yer verilmemesi ve yapı ruhsatı ile arsa tapusunun
kooperatif tüzel kişiliği adına olması gerekmektedir.
Dolayısıyla yapı kooperatiflerinin kuruluşundan inşaatın sona erdiği tarihe
kadar yönetim ve denetim kurullarında, inşaat işini üstlenen gerçek kişilerle
tüzel kişi temsilcilerine veya bunlarla ilişkili kişi kabul edilen kişi ve
kurumlara veya bunlarla işçi-işveren ilişkisi içinde bulunanlara yer vermemeleri
gerekmektedir. Bu bağlamda ilişkili kişi, inşaat işini üstlenen gerçek kişilerle
tüzel kişilerin;
. Ortaklarını,
. Ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek ve tüzel kişileri,
. Ortaklarının idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı
olarak bağlı bulunduğu ya da nüfuzu altında bulundurduğu gerçek ve tüzel
kişileri,
. Ortakların eşlerini,
. Ortaklarının veya eşlerinin üst soyları (usul) ve alt soyları (füruu) ile
üçüncü derece dahil yansoy hısımları ile kayın hısımlarını kapsamaktadır.
Ayrıca yapı kooperatiflerinin yapı ruhsatı veya arsa tapusunun kooperatif tüzel
kişiliği adına bulunmadığı durumlarda da muafiyetten (bağışıklıktan)
yararlanılması mümkün değildir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd. Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|