|
Amortisman ayrımında bazı özellikler
Veysi Seviğ - 09 Kasım 2007 Cuma - Referans
Vergi Usul Yasası'nın 315'inci maddesi uyarınca amortisman oranları iktisadi
kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınarak Maliye Bakanlığı tarafından
belirlenmekte ve bu bağlamda da söz konusu iktisadi kıymetlerin kullanıldıkları
yerler itibariyle iktisadi ömürleri ve amortisman oranları Vergi Usul Yasası
genel tebliğleri ile açıklanmaktadır.
Yasal düzenleme gereği "işletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya,
aşınmaya veya düşmeye maruz" iktisadi kıymetler için amortisman
ayrılabilmektedir.
İşletmede kullanma deyimi iktisadi kıymetin işletmenin aktifinde kayıtlı olması
ve bilfiil kullanılması anlamına gelmektedir. Dolayısıyla bir iktisadi kıymet
için amortisman ancak söz konusu iktisadi kıymetin envantere alınması ile söz
konusu olabilir. Bu bağlamda da iktisadi kıymetin envantere kayıtlı olma koşulu
iktisadi kıymetin işletmenin tasarrufunda bulunma koşulu ile birlikte
değerlendirilmektedir.
Buna göre mükellefler tarafından iktisap edilerek defter kayıtlarına geçirilen,
değerleme gününde envantere dahil olan ve kullanılma şartı aranmaksızın
kullanılmaya hazır halde bulunan iktisadi kıymetler için de amortisman
ayrılabilmektedir.
Hesap Uzmanları Kurulu'nun konuya ilişkin danışma komisyonu kararına göre
amortismana tabi iktisadi kıymetlerin aktife girme koşulu;
* İktisadi kıymetin dönem sonu itibariyle işletme envanterine dahil olması,
* İktisadi kıymetin kayıtlara intikal ettirilmiş bulunması,
* İktisadi kıymetin kullanılmakta olan veya kullanılmaya hazır halde olması,
hallerinin birlikte oluşması ile belirlenmektedir. (Daha fazla bilgi için Hesap
Uzmanları Danışma Kurulu'nun 18.4.1988 gün ve 276/2 sayılı kararına bakınız.)
Amortisman ayrımında özellik arz eden bir husus da kayıt ve tescile tabi olan
iktisadi kıymetlerdir. Söz konusu iktisadi kıymetlerle ilgili olarak Vergi Usul
Yasası 365 sıra numaralı Genel Tebliğ ile yapılan açıklamaya göre, mükellefler
tarafından iktisap edilerek defter kayıtlarına geçirilen, değerleme gününde
envantere dahil olan ancak kayıt ve tescile tabi taşıtların, ilgili sicillerine
yasal süresi içinde kayıt ve tescil işlemi yapılmak koşuluyla aktife alındıkları
dönemden itibaren amortismana tabi tutulması mümkün bulunmaktadır. Ayrıca
işletme aktifinde kayıtlı iktisadi kıymetin kiralanması durumunda kiraya veren;
mülkiyeti muhafaza kaydıyla yapılan satışlarda, satın alan iktisadi kıymeti
amortismana tabi tutar.
Mükellefler amortismana tabi iktisadi kıymetlerini Maliye Bakanlığı'nca tespit
ve ilan edilen oranlar üzerinden itfa ederler. Buna karşılık uygulamada sıkça
rastlanan bir soruya göre acaba mükellefler Maliye Bakanlığı tarafından
belirlenen oranlardan daha düşük bir oran uygulamak suretiyle amortisman
ayıramazlar mı?
Öncelikle şunu belirtelim ki Maliye Bakanlığı'nın belirlemiş olduğu oranlardan
daha düşük oranda amortisman ayrılması halinde bir yandan amortisman süresi
uzarken diğer yandan düşük amortisman uygulanması nedeniyle dönem matrahları da
yükselmiş olacaktır.
Konuya ilişkin olarak Maliye Bakanlığı tarafından verilen bir özelgeye göre
"Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri'nde belirtilen amortisman oranlarından daha
düşük amortisman oranını tercih etmek mümkün olmakla birlikte, düşük amortisman
oranının kullanılması halinde amortisman süresinin (faydalı ömrün) uzatılması
mümkün değildir. Vergi Usul Kanunu genel tebliğleri ile tespit ve ilan edilen
faydalı ömür ve amortisman oranlarının, yeni (daha önce hiç kullanılmamış)
iktisadi kıymetler ile kullanılmış olarak iktisap edilmiş iktisadi kıymetler
açısından farklılık gözetilmeksizin uygulanması gerekmektedir." (Maliye
Bakanlığı'nın 04.4.2006 sayılı özelgesi, bakınız: Öztürk, Bünyamin "Dönem Sonu
Değerleme İşlemleri" Maliye ve Hukuk Yayınları 4. Baskı, sf.: 421)
İktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri Maliye Bakanlığı tarafından duruma göre
değiştirilebilmektedir. Yapılan değişikliklerle iktisadi kıymetlerin faydalı
ömür sürelerinin artırılması halinde mükelleflerin ayırabileceği amortisman
tutarı düşeceği için ileride mükellefler nezdinde tarhiyat yapılmasına neden
olabilecek; faydalı ömür sürelerinin düşürülmesi durumunda ise iktisadi kıymetin
bir anda itfa edilmesi imkânından mükellef yararlanamayacaktır. Dolayısıyla
uygulamanın bu bağlamda da sağlıklı bir şekilde yürütülmesi açısından Vergi Usul
Yasası'nın konuya ilişkin tebliğlerinin izlenmesi gerekmektedir.
Mükellefler dönem sonunda amortismana tabi iktisadi kıymetleri üzerinden
ayırdıkları amortismanları yasal defterlerinde ayrıca göstermek zorundadırlar.
Bu zorunluluk mükelleflerin iktisadi kıymetlerinin gerçek durumlarını yansıtması
bakımından da ayrıca kolaylık sağlamaktadır.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd. Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30 |
