|
Dövizlerin ve efektiflerin dönem sonu
değerlemesi
Veysi Seviğ - 18 Mart 2008 Salı - Referans
Vergi Usul Yasası'nın 280'inci maddesi gereği olarak "Yabancı paralar borsa
rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin takarrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa
bu rayıç yerine alış bedeli esas alınır.
Yabancı paranın borsada rayici yoksa, değerlemeye uygulanacak kur Maliye
Bakanlığı'nca tespit olunur."
Ülkemizde henüz serbest döviz borsası kurulmadığından, değerleme her yıl sonu
itibariyle Maliye Bakanlığı tarafından tespit ve ilan olunan kurlarla
yapılmaktadır. Bu bağlamda Maliye Bakanlığı tarafından dönem sonu itibariyle
belirlenen kurlar Vergi Usul Yasası Genel Tebliği ile duyurulmaktadır.
Maliye Bakanlığı'nca ilan edilen kurların birisi efektif, diğeri ise döviz alış
kurlarını göstermektedir. Bu ayrım ülkemizde bankacılık uygulamasında nakit
yabancı paranın "efektif", bunun dışındaki yabancı para cinsinden ödeme
araçlarının, örneğin çek, poliçe, hazine bonosu, tahvil ve benzerlerinin ise
"döviz" olarak tanımlanmasından kaynaklanmaktadır.
Döviz alış kurları nakit olmayan yabancı paralar için kullanılmaktadır. Bu
şekilde değerlendirilmesi gereken yabancı paralarda döviz olarak adlandırılan
yabancı para cinsinden düzenlenen mektuplar, senetler ve diğer kıymetli
evraklardır.
Maliye Bakanlığı 2007 yılı sonu itibariyle yabancı paraların ve bu paralarla
olan senetli ve senetsiz alacak borçlarının değerlemesinde esas alınacak kurları
Vergi Usul Yasası 380 sıra numaralı genel tebliğ ile belirlemiş ve duyurmuş
bulunmaktadır. (22.01.2008 gün ve 26764 sayısı Desmi Gazete)
Maliye Bakanlığı tarafından söz konusu tebliğ ile açıklama uyarınca yayımlanan
tebliğ içeriğinde yer almayan yabancı paralar için TC Merkez Bankası tarafından
ilan edilen kurlar esas alınacaktır.
Ancak vergi uygulamaları açısından bankaların 31.12.2007 tarihi itibariyle
yapacakları değerleme sırasında TC Merkez Bankası tarafından belirlenen esaslara
uygun olarak tespit ettikleri ve fiilen uyguladıkları alış kurlarını esas
almaları gerekmektedir.
Geçici vergiye tabi kazançların tespitinde yabancı paralar ile yabancı para
cinsinden olan alacak ve borçların değerlendirilmesi sırasında TC Merkez Bankası
tarafından Resmi Gazete'de geçici vergi döneminin kapandığı tarih itibariyle
yayımlanan döviz alış kurları dikkate alınmaktadır. (Gelir Vergisi Genle Tebliğ,
Seri No: 217)
Maliye Bakanılğı sadece yıl sonu itibariyle esas alınması gereken kurları ilan
ettiği için bunun dışında gerek dönem içinde ve gerekse geçici vergilendirme
dönemlerinin sonlarında yapılan değerlendirmelerde, fiili kurların bulunmadığı
durumlarda TC Merkez Bankası tarafından Resmi Gazetede yayımlanan kurların
dikkate alınmasını öngörmüş bulunmaktadır.
Diğer yandan senetsiz alacak ve borçlar Vergi Usul Yasası'nın 281 ve 285'inci
maddeleri uyarınca mukayyet değerleri (muhasebe değerleri) ile
değerlendirilmektedir. BU bağlamda da değerlendirilmesi gereken senetsiz alacak
ve borç döviz cinsinden ise ilk önce yabancı paralar gibi değerlenmeye tabi
tutulacak, ortaya çıkan kur farkı geliri veya zararı gelir-gider hesaplarına
intikal ettirildikten sonra, ortaya çıkan YTL üzerinden değerle bilançonun
aktifinde veya pasifinde yer alacaktır.
Bir senetsiz alacağın veya kredi sözleşmelerinden kaynaklanan bir alacak veya
borç olmaması gerekmektedir.
Aşağıdaki tabloda 31.12.2006 ve 31.12.2007 tarihleri itibariyle bazı
efektiflerin YTL cinsinden değerleri yer almaktadır.
Tabloda yer alan Japon Yeni hariç bir birim efektifin YTL karşılığıdır. Söz
konusu değerler 31.12.2006 tarihi itibariyle Maliye Bakanlığı tarafından
yayımlanan 366 sıra numaralı Vergi Usul Yasası Genel Tebliği'nden, 31.12.2007
tarihi itibariyle ise 380 sıra numaralı Vergi usul Yasası genel tebliğlerinden
alınmıştır.
Yukarıdaki tablodan incelenmesinde anlaşılacağı üzere tabloda yer alan
efektiflere karşı YTL değer kazanmış bulunmaktadır. Dolayısıyla kasasında
efektif bulunduran kuruluşlar bu nedenle kambiyo zararı elde etmişlerdir. Böyle
bir durumda yapılacak muhasebe kaydı "656 Kambiyo Zararları" hesabına borç, "100
Kasa Hesabı"na alacak yazılması şeklinde olacaktır.
Efektifler |
31.12.2006 |
31.12.2007 |
ABD
doları
|
1.4046 |
1.1639 |
İngiliz Sterlini
|
2.755 |
2.3243 |
İsviçre Frangı |
1.1486 |
1.0258 |
100 Japon Yeni |
1.1753 |
1.0241 |
Euro
|
1.8502 |
1.709 |
Kuveyt Dinarı |
4.7489 |
4.1627 |
Yeni İsrail Şekeli |
0.3247 |
0.29459 |
İktisadi Dayanışma Gazetecilik
Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd. Şti -
Türkiye' nin En Büyük Mevzuat Portalına Hoş Geldiniz. |