|
Mali güce göre vergilendirme ilkesi
Veysi Seviğ - 21 Haziran 2008 Cumartesi -
Referans
Anayasal buyruk gereği olarak "Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali
gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür." Ancak son yıllarda izlenen vergi
politikalarından anlaşılacağı üzere ülkemizde mali güce göre vergilendirme
ilkesinden belli bir sapma söz konusu olmuştur.
Doktrinde mali güç kavramı değişik tartışmalara neden olmuştur. Bu nedenle mali
güç kavramının özellikle hukuki tanımı yeteri kadar açıklığa
kavuşturulamamıştır.
Gerçekte "verginin amaç ve ilkeleri tarihi süreç içersinde çok tartışılmış, konu
üzerinde farklı görüşler ileri sürülmüştür. Bu görüşler vergiyi açıklayan
faydalanma ve iktidar kuramı çerçevesinde şekillenmiştir. Vergilendirme
ilkelerinden birisi olan mali güce göre vergilendirme ilkesi ise iktidar
kuramına dayalıdır. Mali güce göre vergilendirme ilkesi genellikle maliye
teorisi kapsamında incelenmiştir. Öğretide ödeme gücü olarak adlandırılmaktadır.
Mali güç ile ödeme gücü arasında bir fark olup olmadığı tartışma konusu
yapılabilir ancak gerek öğreti gerekse uygulamada bu iki terim birbirinin yerine
geçmiş durumdadır."
Ülkemizde "vergilendirmenin diğer ilkeleri üzerine monografik çalışmalar
yapılmasına karşın mali güç ilkesi konusundaki incelemeler makale düzeyinde
kalmıştır. Bu alandaki boşluk ve farklı disiplinlerin kesişme noktasında bir
alan olması nedeniyle anayasanın 73/1. maddesinde düzenlenen mali güç ilkesi"
değerli bir meslektaşımız Yargıç Dr. Uğur Yiğit tarafından özel bir çalışma
konusu olarak değerlendirilmiş ve bu bağlamda konuyu "Anayasa Mahkemesi
kararları çerçevesinde" incelemiştir.
Geniş bir kaynakça taraması sonucunda hazırlanan "Anayasa Mahkemesi Kararları
Çerçevesinde Mali Güce Göre Vergilendirme İlkesi" başlıklı çalışma üç bölüm ve
217 sayfadan oluşmaktadır.
Çalışmada yer alan bölümler:
* Vergi, vergilendirme yetkisi amaçları ve ilkeleri,
* Anayasal vergilendirme ve mali güç (ödeme gücü) ilkesi,
* Anayasa Mahkemesi kararlarında mali güce göre vergilendirme ilkesi,
başlıklarını taşımaktadır.
Söz konusu çalışmada vurgulandığı üzere "Anayasanın 73. ve 167. maddelerinde
vergi, fayda ve iktidar kuramına göre düzenlenmiş olmasına karşın Anayasa
Mahkemesi kararlarında birbirinden ve anayasa hükümlerinden bağımsız olarak
tanımlar yapıldığı görülmektedir. Mahkemenin; anayasa hükümlerinden ayrılmasına
karşın en azından vergiye ilişkin görüş sahibi olması ve vergiye ilşkin tanım,
amaç ve ilkeleri buna göre yapması gerekir." (Age, sf: 139)
"Yüksek Mahkeme" kararlarına göre verginin tanımı aşağıdaki şekillerde
yapılmıştır. (Age sf: 139-140)
* Yararlanma kuramına göre yapılan tanımlamalar;
"Vergi, belirli bir hizmetten doğrudan doğruya yararlanma karşılığı olmayıp, tüm
kamu hizmetleri için yapılan giderlere ortak katılma payıdır."
"Vergi, devletin egemenlik gücüne dayanarak kamu giderlerine katılımı sağlamak
amacıyla kişilerden almış olduğu ekonomik değerlerdir."
"Vergi, kamusal gereksinimleri karşılamak için kişi ve kuruluşların
malvarlıklarının bir bölümünün devlete geçirilmesi, bu yolla kamuya
aktarılmasıdır."
"Vergi, kamu giderlerini karşılamak amacıyla yasalarla gerçek ve tüzelkişilerden
mali güçlerine göre istenen bir yükümlülüktür."
"Bu yetkiye dayanarak, kamu giderlerini karşılamak amacıyla alınan vergi,
anayasanın 73. maddesine göre gerçek ve tüzelkişilerin yasalarla belirlenmek
koşuluyla mali güçlerine göre yerine getirmek zorunda oldukları bir
yükümlülüktür."
*İktidar kuramına göre yapılan tanımlar:
"Vergi, devletin egemenlik gücüne dayanarak tek taraflı irade ile herhangi bir
karşılığa bağlı olmadan belirli kurallara göre kişi ve kurumlardan aldığı
iktisadi değerdir."
"Vergi, devletin kamusal gereksinimleri karşılaması için egemenlik gücüne
dayanarak tek taraflı iradesiyle kişilere yüklediği bir kamu alacağıdır."
*Faydalanma ve iktidar teorisinin birlikte yer aldığı tanımlamalar:
"Vergi, belirli bir hizmetten doğrudan yararlanma karşılığında olmayıp, tüm kamu
hizmetleri için yapılan giderlere ortak katılma payıdır."
"Vergi, devletin egemenlik gücüne dayanarak kamu giderlerine katılımı amacıyla
kişilerden almış olduğu ekonomik değerlerdir."
"Vergi, kamu giderlerini karşılamak üzere devletin tek taraflı olarak ve
vergilendirme yetkisine dayanarak, kişilerin mal ve muamelelerinden aldığı
ekonomik bir değerdir."
Sayın Uğur Yiğit'in çalışmasında özellikle "Mali Güç" kavramı üzerinde
durulmuştur. Söz konusu çalışma başta akademisyenler olmak üzere meslek
mensupları, konuya ilgi duyan tüm kesimler için başvuru kaynağı niteliğindedir.
Söz konusu çalışmayı edinmek isteyenler, Yaklaşım Yayıncılık Sanayi ve Ticaret
AŞ'nin Yıldızevler Mah. 11. Sok. No: 7 Çankaya Konakları A Blok 06680
Çankaya-Ankara adresine başvurabilecekleri gibi (0312) 439 43 40 faks veya
(0312) 439 43 43 no'lu telefonla da istemde bulunabileceklerdir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik
Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd. Şti -
Türkiye' nin En Büyük Mevzuat Portalına Hoş Geldiniz. |