|
Enflasyon düzeltmesinin kâr dağıtımı
üzerindeki etkisi
Mehmet Maç - Yeminli Mali Müşavir - 22 Şubat 2005 Salı - Dünya
1. Kâr dağıtımı hakkında genel açıklama:
Genel kurul, kâr dağıtım kararı alırken hangi yılın hangi kaynaklı kârının
dağıtılacağı yönünde tercihte bulunabilir.
Kâr dağıtımı nedeniyle ortaya çıkabilecek stopajlar ve kâr payını alan gerçek
kişi ortağın temettü vergileri kârın ilgili olduğu yıla ve kârın istisna
kaynaklı olup olmadığına göre değişebilmektedir.
1998 ve daha önceki yıla ait kârların dağıtımında stopaj yapılmaz, bu kâr
payları gerçek kişiler tarafından gelir vergisi beyanına dahil edilmez.
1999-2002 yıllarına ait istisna kaynaklı kârların dağıtımında stopaj
yapılmaz.
Gerçek kişi ortaklar, ellerine geçen bu kapsamdaki kâr payına, bunun 1/9'unu
ekleyip buldukları rakamın yarısını, yasal haddin (beyan sınırının) aşılması
halinde beyannameye dahil ederler, hesapladıkları gelir vergisinden beyan
ettikleri tutarın 1/5'i kadar mahsup yaparlar.
1999-2002 yıllarına ilişkin kurumlar vergisine tabi tutulmuş kazançların tam
mükellef kurumlar ve yabancı kurumların Türkiye şubeleri haricindeki kişi ve
kuruluşlara nakden dağıtılması halinde yüzde 10 stopaj yapılır. Bu nitelikteki
kâr payını elde eden gerçek kişiler stopaj öncesi (brüt) kâr payının yarısını,
haddin (beyan sınırının) aşılması halinde gelir vergisi beyanlarına dahil
ederler, uğradıkları fiili stopajı gelir vergisinden mahsup ederler.
2003 ve izleyen yıllara ait kârların, tam mükellef kurumlar ve yabancı
kurumların Türkiye şubesi dışındaki kişi ve kuruluşlara nakten dağıtımında yüzde
10 stopaj yapılır. Bu nitelikteki kâr payını elde eden gerçek kişiler stopaj
öncesi (brüt) kâr payının yarısını haddin aşılması halinde gelir vergisi
beyanlarına dahil ederler, uğradıkları fiili stopajı gelir vergisinden mahsup
ederler.
Yılı ve kaynağı ne olursa olsun kârın sermayeye ilavesi stopaj gerektirmez ve bu
şekilde elde edilen bedelsiz hisseler gerçek kişi ortaklarca beyan edilmez.
2. 2003 yılı bilançolarının enflasyona göre düzeltilmesinin
kâr dağıtımlarına etkisi hakkındaki görüşlerimiz:
Bilindiği üzere 2003 yılına ait tüm bilançoların enflasyona göre düzeltilmesi
mecburidir. Bu düzeltmelerde geçmiş yıl kâr veya zararları (2003 yılı kârı veya
zararı dahil) enflasyon düzeltme hesabına aktarılmak suretiyle iptal edilmekte,
böylece bulunan enflasyon düzeltme hesabının bakiyesi geçmiş yıl kâr veya
zararını oluşturmaktadır. Başka bir deyişle geçmiş yıl kâr veya zarar hesabı
dolaylı bir şekilde enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaktadır.
2003 ve önceki yıllara ait kâr dağıtım imkanlarının enflasyon düzeltmesi ile
nasıl etkilendiği halen belirsizdir ve ilgili merciler bu konudaki soruları
cevapsız bırakmaktadır.
Bizim görüşümüz, enflasyon düzeltmesinin 2003 ve önceki yıllara ait kâr dağıtım
imkanlarını değiştireceği yönündedir.
Bir şirketin enflasyon düzeltmesi öncesindeki geçmiş yıl kârı, enflasyon
düzeltmesi sonucunda artmışsa, ilave gelen tutar 2004 yılı kaynaklı
dağıtılabilir kârdır. (Dolayısıyla bu kârın tam mükellef kurumlar ve yabancı
kurumların Türkiye şubeleri haricindeki kişi ve kuruluşlara nakden dağıtımı
halinde yüzde 10 stopaj uygulanacaktır.)
Geri kalan rakam eski haliyle geçmiş yıl kârlarını ifade eder. Kâr dağıtım
kararları da ilgili yıl ve kaynak belirtilerek alınır vergileme durumu da buna
göre (yukarıdaki açıklamalarımıza göre) şekillenir.
Örnek 1:
2003 sonu düzeltilmemiş bilanço 2003 sonu düzeltilmiş bilanço
Aktifler 150 Sermaye 80 Aktifler 350 Sermaye 260
Geçmiş yıl kârı 30 Geçmiş yıl kârı 50
Borç 40 Borç 40
Bu örnekte geçmiş yıl kârı 30'dan 50'ye çıkmıştır. İlave gelen 20 kâr 2004
yılına ait sayılmalıdır. Çünkü enflasyon düzeltmesi ve kayıt işlemi 2004'te
yapılmıştır. 50'nin 30'luk kısmına ait açılımın değişmediği kabul edilmelidir.
Enflasyon düzeltmesi, 2003 ve daha önceki yıllara ait dağıtılabilir kâr rakamını
azaltmışsa bu azalmanın, hangi yılın hangi kaynaklı kârına yönelik olduğu,
şirketin tercihine bağlı bir husustur.
Örnek 2:
2003 düzeltilmemiş bilanço 2003 düzeltilmiş bilanço
Aktifler 150 Sermaye 80 Aktifler 330 Sermaye 270
Geçmiş yıl kârı 30 Geçmiş yıl kârı 20
Borç 40 Borç 40
Bu örnekte geçmiş yıl kârı 30'dan 20'ye düşmüştür. Bu eksilmenin hangi yıl ve
hangi kaynaklı kazançtan olduğu konusunda şirketin tercih hakkı vardır.
Enflasyon düzeltmesi, 2003 ve önceki yıllara ait kârları tamamen yok edip zarara
dönüstürmüşse, bu yıllarla ilgili kâr dağıtım imkanı kaybolmuş demektir. Hatta
şirket bu zararı kapatmadan kâr dağıtımı yapamaz. Ancak, bu zarar özsermaye
hesaplarına ait olumlu fark hesabı ile mahsuplanarak küçültülebilir ve
böylelikle kâr dağıtım imkanı sağlanabilir.
Örnek 3:
2003 düzeltilmemiş bilanço 2003 düzeltilmiş bilanço
Aktif 150 Sermaye 80 Aktifler 230 Sermaye 260
Geçmiş yıl kârı 30 Geçmiş yıl zararı 70
Borç 40 Borç 40
Bu örnekte geçmiş yıl kârı zarara dönüşmüştür. Normal olarak şirket 2004 ve
izleyen yıl kârları ile veya ortaklardan alacağı paralarla bu zararı
kapatmadıkça kâr dağıtımı yapamaz. Ancak, sermayeye ilave gelen tutar, 70'lik
zarar ile mahsuplanıp zarar ortadan kaldırılmak suretiyle kâr dağıtım imkanı
sağlanabilir. (VUK Geçici Md. 25)
3. Mesnetsiz kalan kâr dağıtımlarının durumu:
2004 yılında kâr dağıtımı yapmış olan kurumlar, daha sonra (01.01.2004
itibariyle) enflasyon düzeltmesi kayıtlarını girdiklerinde, yeni haliyle
dağıtılabilir kârın, bu dağıtım için yetersiz kaldığı veya zarara döndüğü
durumda, mesnetsiz kalan kâr payı ödemesi, geçmiş yıl zararı olarak dikkate
alınabileceği gibi, cari yılda KKEG olarak da kayda alınabilir.
4. 2004 yılına ait dağıtılabilir kâr:
2004 yılı kârı enflasyona göre düzeltilmiş haliyle kâr dağıtımına konu
edilebilir.
Zira yasa gereği bilanço usulüne tabi tüm mükelleflerin 2003 bilançolarını
enflasyona göre düzeltmeleri ve düzeltme kayıtlarını yasal defterlerine intikal
ettirmeleri zaten mecburidir. Keza 2004 yılı da enflasyon düzeltmesinin mecburi
olduğu bir yıldır, ihtiyarilikten faydalanarak 2004 yılı geçici vergilerini eski
hükümlere göre beyan etmiş olanlar, yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyanında
2004 yılının enflasyona göre düzeltilmiş sonuçlarını dikkate alacak, yıllık
beyannamelerine 2003 ve 2004 yılının enflasyona göre düzeltilmiş bilançolarını
ekleyeceklerdir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik
Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
