|
Menkul Sermaye İratlarını Elde Etme
Veysi Seviğ - 05 Kasım 2010 Cuma
Gelir Vergisi Yasası'nın 75 inci maddesinde yer alan tanımlamaya göre; sahibinin
ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil
edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz,
kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır."
Bu tanımlamadan anlaşılacağı üzere menkul sermaye iratlarında;
* Gelir, nakdi sermaye veya para ile temsil edilebilen değerlerden oluşan
sermaye dolayısıyla elde edilmiş olmalıdır. Bu bağlamda para ile temsil edilen
değerler tahvil, hisse senedi, mevduat sertifikaları, menkul ve gayrimenkul
yatırım fonlarını temsil eden benzeri nitelikteki menkul kıymetlerdir.
Gelir Vergisi Yasası'nın geçici 67 inci maddesinin 13 üncü fıkrasında söz konusu
maddede geçen menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı ifadesi özel bir
belirleme yapılmadığı sürece Türkiye'de ihraç edilmiş ve Sermaye Piyasası
Kurulunca kayda alınmış ve /veya Türkiye'de kurulu menkul kıy met ve vadeli
işlem ve opsiyon borsalarında işlem gören menkul kıymetler veya diğer sermaye
piyasası araçları ile kayda alınmamış veya diğer sermaye piyasası araçları ile
kayda alınmamış olsa veya menkul kıymet ve vadeli işlem borsalarında işlem
görmese dahi Hazinece veya diğer kamu tüzel kişilerince ihraç edilecek her türlü
menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarını ifade etmektedir.
Diğer yandan mevcut yasal düzenleme çerçevesinde bankaların ve aracı kurumların
taraf olduğu veya bunlar aracılığıyla yapılan; belirli bir vadede, önceden
belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte, ekonomik veya finansal göstergeye dayalı
olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasası aracını,
malı, kıymetli madeni ve dövizi alma, satma, değiştirme hak ve/veya
yükümlülüğünü veren vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri diğer sermaye piyasası
aracı olarak kabul edilmektedir.
* Gelir, sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışındaki faaliyetlerden
elde edilmiş olmalıdır.
Gelir Vergisi Yasası'nın 75 inci maddesinde yer alan"..ticari,zirai veya mesleki
faaliyeti" dışında ifadesi, nakdi sermaye ve menkul kıymetlerin söz konusu
faaliyetlere bağlılığı veya bağımsızlığı anlamına değil; ticari, zirai veya
serbest faaliyetlerine yöneltilen(tahsis edilen), bir başka anlatımla bu
alanlarda değerlendirilen sermaye ve menkul kıymetlere veya faiz karşılığı borç
verme alanlarına yöneltilen sermayeyi birbirinden ayırmak, daha açıkçası olası
anlam farklılıklarını önlemek için kullanılmıştır. Çünkü ticari faaliyete
yöneltilmiş bulunan bir sermayenin de sonuçta bir nakit varlıktan karşılanmış
olduğu, dolayısıyla ticari faaliyetten elde edilen karın da menkul sermaye iradı
sayılması gerektiği ileri sürülebilecektir. Bu tür tartışmalara baştan yanıt
verebilmek için tanımda "dışında" deyimine yer verilmiş bulunulmaktadır.
Menkul sermaye iratlarında "elde etme" vergilendirme açısından önem
arzetmektedir. Hukuken elde etme, alacağın nakden veya hesaben hak sahibine
ödenmesini ifade etmektedir. Geçmişte oluşan bir yargı kararma göre "menkul
sermaye iradı niteliğindeki gelirin ancak ödeme ile elde edilebileceği ve o
dönemin geliri olarak vergilendirileceği” sonucuna varılmış ve verilen karar bu
sonuca göre oluşmuştur. (Danıştay 4.Dairesi E.No:1992/68, K. No: 1993/1725)
Menkul sermaye iratlarında vergiyi doğuran olay "Gelirin elde edilmesi"dir.
Dolayısıyla menkul sermaye iratlarında elde etme'nin beyan için varlığı zorunlu
olmaktadır.
Menkul sermaye iratlarında elde etme olgusu gelir türlerine göre farklı
şekillerde meydana gelmektedir. Şöyle ki;
* Adi komandit şirketlerde, komanditer ortaklar, kar paylarını bilanço tarihinde
hesap döneminin sonunda elde etmiş sayılmaktadırlar.
* Kurumların yönetim kurulu başkan ve üyelerine verilen kar payları için de
dağıtım kararı verilmiş olan payların ödenmesine başlanan tarih, elde etme
tarihidir.
* Tahvil faizlerinde elde etme faiz kuponunun üzerinde yazılı vade tarihidir.
Hazine bonosu faizleri için de elde etme. bonunun ihracında belirlenmiş olan
itfa tarihidir.
* Alacak faizlerinde, faiz peşin alınmışsa alındığı tarih, faiz vade sonunda
alınacaksa vade tarihi, elde etme tarihi olarak kabul edilecektir.
* İskonto edilen senetlerden elde edilen faiz geliri için, iskontoyu yapan
kişinin çeki veya poliçeyi bankadan tahsil ettiği tarih, elde etme tarihidir.
* Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kar payları ile kar-zarar ortaklığı
belgesi karşılığı ödenen kar paylarında ödemenin yapılmaya başlandığı tarih,
elde etme tarihidir.
* Hisse senetlerinden elde edilen kar paylarında, ödemeyi yapacak kuruluş
tarafından ödemenin fiilen yapılma imkânının doğduğu tarihte elde edilmiş
sayılmaktadır. Bir başka anlatımla kurumun temettüleri (kar paylarını) ödemeyi
kararlaştırdığı ve kar paylarının emre hazır tutulduğu tarih elde etme
tarihidir.
Menkul sermaye iratlarında, iradın hak sahibinin emrine hazır tutulduğu tarih
elde etme tarihi olup, bu tarih itibariyle sözü edilen gelirin herhangi bir
şekilde alınmamış olması, elde etme fiilinin gerçekleşmediğine karine
oluşturmaz. Tam aksine elde etme fiili gerçekleşmese dahi gerçekleşmiş gibi
kabul edilir.
İktisadi Dayanışma
Gazetecilik Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd.Şti
- Türkiye' nin En Büyük Mevzuat Portalına
Hoş Geldiniz
|
