|
BİZE GÖRE
Nev'i değişikliklerinde damga vergisi
olabilir mi?
Veysi Seviğ - 13 Haziran 2005 Pazartesi - Dünya
Vergi denetim elemanlarının geçmişte yürürlükten kalkmış bulunan vergisel
yükümlülüklerle ilgili olarak yapmakta oldukları denetimler zaman zaman
uygulamada duraksama konusu olmaktadır. Örneğin 4684 sayılı yasanın 22/B maddesi
ile 03.07.2001 tarihinden itibaren şirket kuruluşları ile ilgili
mukavelenamelerden damga vergisi kaldırılmıştır. Ancak buna ilişkin incelemeler
halen yapılmakta, söz konusu yükümlülüğü yerine getirmeyenler için damga vergisi
tarhiyatı yapılmaktadır. Denetimler sırasında tespit edilen ve ilgili dönem de
geçerli olan yasal düzenlemelere göre yapılan işlemlere eleştiri getirmek mümkün
değildir.
Ancak; yapılan incelemeler sırasında nev'i değişikliğine yönelik işlemlerinde
damga vergisine tabi olduğu görüşünden hareketle yapılan tarhiyatlar hukuki
açıdan üzerinde durulması gereken bir özellik arz etmektedir.
Türk Ticaret Yasası'nın 152'nci maddesinde ifade edildiği üzere "Bir ticaret
şirketinin diğer bir ticaret şirketi nev'ine çevrilmesi kanunda aksine hüküm
olmadıkça, yeni nev'e ait kuruluş merasimine tabidir; böylece yeni nev'e
çevrilen şirket eskisinin devamıdır."
Gerçekte nev'i değiştirmede, bir başka anlatımla dönüşüm işleminde tam mükellef
bir kurumun bilanço değerlerinin aynen nev'i yeni belirlenen şirket bilançosuna
geçirilerek, ortaklara bu yeni nev'e göre hisse verilmektedir. Burada önemli
olan yeni bir şirketin kuruluşu değil, var olan bir şirketin nev'i değişimine
konu edilmesidir.
Türk Ticaret Yasası'nda yer alan nev'i değiştirme tanımı ise en geniş anlamı ile
bir işletmenin bir hukuki şekilden diğer bir hukuki şekle çevrilmesi, yeni
hukuki ve ekonomik devamlılığını sürdürerek başka bir ticaret şirketi olarak,
başka ve ortaklık tipine uygun statü ve unvanla ortaya çıkmadır. Yeni bir
şirketin nev'i değiştirmesi, hukuki şeklini değiştirmesi demektir.
Bu bağlamda hukuken nev'i değiştirme, şirketin yalnız dış şeklinde ve iç
yapısında bir değişiklik meydana getirir; hükmi şahıs sıfatıyla bünyesinde bir
değişiklik meydana getirmez.
Bir başka açıdan ticaret şirketlerinde nev'i değiştirme, kavram olarak, şirketin
hukuki ve ekonomik bütünlüğü bozulmadan ve şirketin tasfiyesine gitmeden mevcut
şirket nev'inin değiştirilmesidir. Bu açıdan da tür değiştiren şirket eskisinin
devamıdır. Tür değişikliği şirketin tüzel kişilik sıfatı ve bünyesi üzerinde
müessir olmaz.
Sadece iç ilişkilerde ortaklık mevkileri şirketin son türüne yani vasfına göre
değişir. Bu suretle şirket hükmi şahsiyeti yani tüzel kişiliği eskisi gibi aynen
devam etmek koşuluyla şirketin kalıp değiştirmesi söz konusudur.
Tam anlamı ile nev'i değiştirme de bir şirketin feshi ile yeni bir şirketin
kuruluşu söz konusu değildir. Bu nedenle eski şirket yeni şekli ile devam eder.
Bu aşamada da unvan değişikliği nedeniyle aktifinde kayıtlı bulunan
taşınmazlarla ilgili olarak tapu kaydında unvan değişikliği yapılıp yapılmaması
da bu hukuki durumu etkileyecek nitelikte değildir.
Nev'i değiştirmede bir özvarlık intikalinden bahis etmek de mümkün değildir. Var
olan bir özvarlığın sahibi durumunda olan şirketin sadece unvanı değişmekte,
özvarlık ise aynen korunmaktadır.
Oysa geçmişte şirket sözleşmeleri üzerinden hesaplanması öngörülen damga
vergisinde matrah şirket sermayesi olmaktadır. Buna göre şirket sermayesi
üzerinden hesaplanan damga vergisi yükümlülüğü ortaya çıkmakta olup sermaye
artırımlarında da artırılan meblağın damga vergisine tabi tutulması öngörülmüş
bilahare bu uygulama da yürürlükten kaldırılmıştır.
Tüm bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere örneğin bir limitet şirketin anonim
şirkete dönüştürülmesi halinde eski şirketi yok sayarak yeni şirketin sermaye
oluşturduğu görüşünden hareketle damga vergisi hesaplanması hukuken doğru bir
yaklaşım olarak kabul edilmemelidir.
Daha önce de vurgulamaya çalıştığımız gibi damga vergisi gerek şirket
kuruluşlarında ve gerekse sermaye artırımlarında konan sermaye üzerinden
hesaplanmaktadır. Bu nedenle nev'i değişikliğinde yeniden konan veyahut da
artırılan bir sermaye olmadığına göre sadece nev'i değişikliği ile ilgili olarak
damga vergisinin aranması hukuki açıdan doğru bir yaklaşım olmamaktadır.
Bu tür değerlendirmeler bir yandan yükümlü ile idare arasında sorun yaratırken,
diğer yandan iş gücünün gereksiz yere sarfı yani israfı da gündeme gelmektedir.
Bir başka açıdan geçmiş yıllarda yürürlükte bulunan vergi yasalarına göre
yapılan incelemelerde o gün için geçerli olan hukuk ilkelerinin daha dikkatli
değerlendirilmesi gerekmektedir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik
Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|