|
BİZE GÖRE
Ticari defterlerin bugünü ve yarını
Veysi Seviğ - 22 Haziran 2005 Çarşamba - Dünya
Vergi Usul Yasası'nın Mükellefin Ödevleri başlıklı ikinci kitabının ikinci kısmı
"defter tutma" ile ilgili hükümleri içermektedir. (Madde: 171-226) Söz konusu
yasanın 171'inci maddesi uyarınca yükümlüler tutacakları defterleri aşağıdaki
maksatları sağlayacak şekilde düzenlemek zorundadırlar.
. Yükümlünün vergi ile ilgili servet, sermaye ve hesap durumunu tespit etmek,
. Vergi ile ilgili işlemleri saptamak,
. Vergi ile ilgili işlemleri belli etmek,
. Yükümlünün vergi karşısındaki durumunu hesap üzerinden kontrol etmek ve
incelemek,
. Emanet mahiyetindeki değerler dahil yükümlünün hesap ve kayıtlarının
yardımıyla üçüncü şahısların vergi karşısındaki durumlarını kontrol etmek ve
incelemek,
Defter kayıtları ve belgelerin, bu maksat unsurlarından herhangi birini
karşılamaması, sıhhatli bir vergi incelemesi için yetersiz sayılmasını ve
kazancın tümü ile veya kısmi olarak takdirini gerektirir. Özbalcı, Yılmaz "Vergi
Usul Kanunu Yorum ve Açıklamaları" Ankara/2003 Sf: 446)
Bir başka anlatımla yükümlülerin tutacakları defterlerin Vergi Usul Yasası'nın
171'inci maddesinde sayılan maksatları sağlamaması halinde inceleme sırasında bu
husus aynı yasanın 30'uncu maddesinin 4 numaralı bendi uyarınca resen takdir
nedeni sayılır. Dolayısıyla yükümlünün defterlerinin, doğru bir vergi
incelemesine imkan vermeyecek derecede noksan, karışık ve usulsüz olması
nedeniyle ihticaca salih bulunmadığı kabul edilir. Bu durum ayrıca usulsüzdür
fiili olarak kabul edilerek söz konusu yasanın 352'nci maddesine göre de birinci
derecede usulsüzlük cezasının kesilmesini gerektirmektedir. (Özyer, M. Ali
"Vergi Usul Kanunu Uygulaması 3. baskı Aralık 2004, Sf: 264)
Vergi Usul Yasası defter tutmakla yükümlü olanları birinci ve ikinci sınıf tacir
olarak iki gruba ayırmıştır.
Diğer yandan söz konusu yasal düzenleme ile defter tutmak zorunda olmayanlar
ayrıca belirlenmiş bulunmaktadır. (Madde: 173) Buna göre;
. Gelir vergisinden muaf olan esnaf ve gerçek usulde vergiye tabi olmayan
çiftçiler,
. Gelir Vergisi Yasası'na göre kazançları basit usulde tespit edilenler,
. Kurumlar vergisinden muaf olan kamu iktisadi teşebbüsleri ile iktisadi kamu
müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler,
defter tutmakla yükümlü bulunmamaktadırlar.
Yasal düzenleme gereği olarak "istisna hükümleri" nedeniyle defter tutmak
zorunda olmayan yükümlüler "...diğer vergilerden birine tabi olan ve bu
vergileri götürü usulde tespit edilmeyen yükümlülerin muaf oldukları vergiler
için tutacakları" defterlere etkisi olmayacaktır.
Vergi Usul Yasası tutulması zorunlu defterleri saymak suretiyle belirlemiş
bulunmaktadır. Ancak Türk Ticaret Yasası Tasarı Taslağı'nın 64/6'ncı maddesinde
yer alan öngörüye göre "Tutulacak defterler Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu
tarafından bir tebliğ ile belirlenecektir."
Söz konusu tasarının yasallaşması halinde Türkiye Muhasebe Standartları
Kurulu'nun tutulmasını zorunlu gördükleri defterler ilgili ticari kuruluşlar
açısından önem arz etmektedir.
Vergi Usul Yasası ile yürürlükteki Ticaret Yasası uyarınca defterlerin notere
tasdik ettirilerek kullanılması gerekmektedir. (*)
Türk Ticaret Yasa Tasarısı Taslağı'na göre öngörülen hükümler çerçevesinde
"defterler, üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede
işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde
tutulacaktır."
Yapılan açıklamalar çerçevesinde yeni Türk Ticaret Yasası'nın yürürlüğe
girişiyle birlikte hangi defterlerin tutulacağı konusu da yeniden gündeme
gelecektir.
Kanımızca Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu'nun defter tutma konusunda ileri
tarihlerde alacağı kararlar Vergi Usul Yasası'nın mükerrer 257'nci maddesinde
yer alan yetkinin kullanımı açısından da etkili olacaktır.
Ancak, bu günkü hali ile Türk Ticaret Yasası Tasarı Taslağı'nda yer alan
düzenlemeler çerçevesinde işletme hesabı esasına göre defter tutma yöntemine
müsaade eder nitelikte herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Olayın bu açıdan
irdelenmesi halinde yapılması düşünülen yasal düzenleme ile "işletme hesabı"
esasına göre defter tutma olanağına son verilecektir.
(*) Türk Ticaret Yasa Tasarısı'nda yer alan düzenlemede "Ticari defterlerin
tümü, açılış ve kapanışlarında noter tarafından onaylanır" denilmektedir.
(Tasarı md: 64/3) Söz konusu öngörüye göre "...tutulan defterlerin açılış ve
kapanış onaylarının nasıl yapılacağı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca bir tebliğ
ile" belirlenecektir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik
Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|