|
BİZE GÖRE
Menkul kıymet depo sertifikaları ile ilgili
vergisel sorunlar
Veysi Seviğ - 15 Mart 2006 Çarşamba - Dünya
Depo sertifikası; kısaca saklama kuruluşlarında depo edilen menkul kıymetleri
temsilen çıkarılan ve temsil ettiği menkul kıymetlerin vermiş olduğu hakları
aynen sağlayan, bunlara eş, hamiline yazılı, nominal değeri temsil ettiği
yabancı menkul kıymetin para birimi cinsinden ifade eden sermaye piyası
araçlarındandır.
Ülkemizde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, pazar, takas ve saklama
yönetmelikleri hükümleri çerçevesinde borsada işlem gören menkul kıymetlerin bir
kısmı, depo sertifikası şeklinde yurtdışına işlem görebilmektedir.
Mali Bakanlığı tarafından yayımlanan 257 seri numaralı Gelir Vergisi Genel
Tebliğ ile "menkul kıymetlerin, mülkiyetin şekil değiştirerek devri sonucunu
doğuran" "American Depository Receipt" (ADR), "Global Depository Receipt" (GDR)
ya da "Depository Receipt" (DR) gibi yurtdışı piyasalarda menkul kıymet olarak
işlem görebilecek özel amaç araçları haline getirilerek bu araçların (esasında
yeni tür menkul kıymet) yurtdışındaki başka bir hesaba gönderilmesi tarihine
kadar oluşan elde tutma kazançları ile, yine bu tarihten bu araçların tekrar
yurda getirilerek menkul kıymetlere dönüştürülüp elden çıkarılması tarihine
kadar oluşan elde tutma kazançlarının tevkifata tabi tutulması öngörülmüş
bulunmaktadır.
Uygulamada söz konusu kıymeti yurtdışına ihraç etmeyi üstlenen aracı kurum bu
kıymetleri satın alarak, Türkiye'de çalıştığı saklama kurumu nezdinde saklamaya
aldıktan sonra yurtdışında ilgili yabancı borsalarda gerekli işlemleri
tamamladıktan sonra, Türkiye'de kendi namına saklanan kıymeti temsil eden depo
sertifikasını yurtdışına balğantı kurduğu kuruma tevdi eder.
Bu aşamada söz konusu menkul kıymetlerin Türkiye'de mülkiyet hakkı devir
edilmemekte, buna karşılık söz konusu menkul kıymetin muhfaza altında olduğunu
belirleyen depo sertifikası yurtdışında işlem görebilmektedir.
Konuya ilişkin olarak yayımlanan Gelir Vergisi Tebliği ile aracı kurumun söz
konusu menkul kıymetleri iktisap bedeli ile ihraç tarihindeki İMKB'de ilk
seansta oluşan ağırlıklı ortalama fiyatı arasındaki farktan varsa indirim konusu
oluşan giderler düşüldükten sonra kalan kısmın vergi tevkifatına konu edilmesi
öngörülmüş bulunmaktadır.
Gerçekte; ihraç sonucunda depo sertifikası yurtdışındaki ilgili borsaya kote
olmakta, alım-satım konusu yapılabilmektedir.
Burada üzerinde durulması gereken en önemli olay, bu işlemin vergiye tabi
tutulmasını öngören idari görüşte hakim olan ilkenin dayanağıdır. Gerçekte
Türkiye'de depo edilmiş bulunan menkul kıymet el değiştirmemekte, sadece o
menkul kıymetlerin varlığını temsil eden sertifika üzerinde işlem yapılmaktadır.
Bir başka anlatımla menkul kıymetler aslında hukuki olarak, kendisini temsil
eden depo sertifikalarını elinde bulunduranlar adına, saklama kurumunda
saklanmaktadır. (Daha fazla bilgi için bakınız; Cin Ertuğrul "Menkul Kıymetlerin
Tevkifat Yoluyla Vergilendirilmesini Tehdit Edebilecek Finansal Araçlardan Depo
Sertifikaları (ADR, GDR, DR) ve Depo Sertifikalarına Yönelik GVK'nın Geçici
67'nci Maddesi Kapsamındaki Düzenlemelerin Değerlendirilmesi" Vergi Dünyası
Dergisi Mart: 2006 Sf: 122-126).
Depo sertifikaları uygulamada yatırımcılar veyahut da spekülatörler tarafından
alımsatım konusu yapılmakta, bu değişiklikler Türkiye'de yapılan depolandırma
işlemini etkilemediği gibi depolamada sahip değişikliğine de neden olmamaktadır.
Depo konusu olan menkul kıymetlerin itfası aşamasında ise saklamayı
gerçekleştiren kurum, gerekli vergi kesintisini yapmakla yükümlü bulunmaktadır.
İtfa aşamasında yapılacak tevkifat, uygulamada bazı sorunları da beraberinde
getirmektedir. Çünkü itfa tarihi ile depo sertifikasının dolaşıma çıkma tarihi
arasında depo sertifikasının el değiştirmesi söz konusu olduğundan, bu el
değiştirmeler sırasında her bir aşama dış piyasada tevkifat konusu dışında
kalmakta, sonuçta itfa aşamasında ülkemizde adına saklama yapılan tevkifatın da
muhatabı olmaktadır.
Bir başka anlatımla, itfa aşamasında saklamacı kurum tarafından yapılacak olan
tevkifat, ihraçtan itibaren depo sertifikasını elinde bulunduran tüm
yatırımcılar adına olacaktır. Bu durumun tebliğ ile düzenleme ve yönlendirme
yapılırken dikkate alınmamış olması kanımızca ileride konuya ilişkin birçok
sorunu gündeme getirebilecektir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
