|
BİZE GÖRE
Menkul sermaye iratlarında ve satış kârında tevkifat uygulaması
Veysi Seviğ - 04 Ocak 2006 Çarşamba - Dünya
Gelir Vergisi Yasası'nın geçici 67'nci maddesi yürürlüğe girmeden önce "Kamu
Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde
Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun"un 14/d maddesi ile önemli değişiklere konu
edilmiştir. (24.12.2005 gün ve 26034 sayılı Resmi Gazete)
Söz konusu yasa maddesinin 17'nci fıkrası uyarınca Gelir Vergisi Yasası'nın
geçici 67'nci maddesine konu olan menkul kıymet gelirleri ile alım-satım
kazançlarının tevkifat yolu ile vergilendirilmesine ilişkin esas ve usulleri
belirlemeye, vergiye tabi işlemlere taraf veya aracı olanları verginin
ödenmesinden sorumlu tutmaya Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır. Maliye
Bakanlığı bu yetkisini kullanarak uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemiş
ve 257 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğ ile yayımlamış bulunmaktadır.
(30.12.2005 gün ve 26039 sayılı Resmi Gazete)
Bilindiği üzere Gelir Vergisi Yasası'nın 67'nci maddesi menkul kıymetler ve
diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılması ve elde tutulması süresince
elde edilen gelirler ile mevduat faizleri, repo gelirleri ve özel finans
kurumlarından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine ilişkin düzenlemeleri
içermektedir.
Yasal düzenleme gereği bankalar ve aracı kurumlar;
. Alım-satımına aracılık ettikleri menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası
araçlarının alış ve satış bedelleri arasındaki fark,
. Alımına aracılık ettikleri menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası
araçlarının alış ve itfa bedelleri arasındaki fark,
. Menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının tahsiline aracılık
ettikleri dönemsel getirileri,
. Aracılık ettikleri menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarının ödünç
işlemlerinde, ödünç veren tarafın lehine kalan tutar,
üzerinden vergi tevkifatı yapmakla sorumlu tutulmuşlardır.
Gelir Vergisi Yasası'nın geçici 67'nci maddesinin birinci fıkrası ile getirilmiş
bulunan tevkifat uygulaması Türkiye'de faaliyette bulunan bankalar ve Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası ile Sermaye Piyasası Yasası kapsamında Türkiye'de
faaliyette bulunan aracı kurumlar tarafından yapılacaktır.
Banka ve aracı kurumlar tarafından menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası
araçları ile ilgili olarak yapılacak tevkifatta, her kurumun sorumluluğu
kendisine gelen bilgi-belge ile sınırlı tutulacaktır. Bu durumda eksik, yanlış
veya yanıltıcı bilgi nedeniyle ziyaa uğratılan vergi cezalı olarak, bildirimi
yapan gerçek veya tüzel kişi adına tarh edilecektir.
Yukarıda yasanın birinci fıkrasında sayılmak suretiyle belirtilen kurum ve
kuruluşlar dışında kalan kuruluşların tevkifat yapma sorumluluğu yoktur.
Bankalar veya aracı kurumlar tarafından gerçekleştirilecek olan tevkifat, elde
edilmesine aracılık ettikleri kazançlarla ilgilidir. Bu nedenle söz konusu
kurumların kendi portföylerinde bulunan menkul kıymetler veya diğer sermaye
piyasası araçlarından elde ettikleri kazançlar tevkifat kapsamında olmayacaktır.
Örneğin bir bankanın Hazine tarafından düzenlenen ihalelerde kendi portföyü için
satın almış olduğu Hazine bonolarının itfaya kadar elde yani banka bünyesinde
bulundurulması koşuluyla elde edilen faiz geliri üzerinden tevkifat
yapılmayacaktır. Söz konusu tahvilin itfadan önce bir gerçek veya tüzel kişiye
satılması durumunda da bankanın bu işten elde ettiği gelir tevkifata konu
olmayacaktır.
Aynı şekilde, bir bankanın kendi portföyünde bulunan menkul kıymeti başka bir
bankaya satması durumunda da banka tarafından elde edilen gelir üzerinden
tevkifat yapılmayacaktır. Ancak bankanın başka bir banka ve/veya aracı kurum
vasıtasıyla menkul kıymet satın alması durumunda bu menkul kıymetlerle ilgili
elde edeceği gelirden sorumlular tarafından tevkifat yapılması gerekmektedir.
Diğer yandan menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarına yatırım yapan
kişi ve kurumlar, satın aldıkları kıymete ilişkin saklama hizmetini Takasbank-Merkezi
Kayıt Kuruluşu dışında saklama hizmeti veren saklamacı kuruluşlardan
sağlayabilmektedir. Bu kuruluşlar müşterilerinin menkul kıymet hareketlerinin
kaydının tutulması, bunların maliyet ve satış fiyat bilgileri ile dönemsel
getirilerinin takip ve tahsiline ilişkin işlemlerini onlardan yani
müşterilerinden aldıkları yetki çerçevesinde yerine getirmektedirler.
Saklamacı kuruluşların taraf oldukları işlemlerde, müşterilerine ait menkul
kıymetlere ilişkin maliyet ve fiyat bilgilerinin en sağlıklı şekilde saklamacı
kuruluşlar tarafından izlenebiliyor olması ve aracı kurumların bilgisi dahiline
girmeden bazı tezgah üstü işlemlerin saklamacı kuruluşlar nezdinde
gerçekleştirilmesi nedeniyle Maliye Bakanlığı Takasbank-Merkezi Kayıt Kuruluşu
dışındaki saklamacı kuruluşlardan saklama hizmeti alan yatırımcılar açısından,
tevkifatın bu yatırımcıların varlıklarının bulunduğu saklamacı kuruluşlar
tarafından yapılması~ öngörülmüş bulunmaktadır.
Bir başka anlatımla Takasbank-Merkezi Kayıt Kuruluşu dışında saklama hizmeti
alanlar da tevkifat sorumluluğu saklama hizmeti veren kuruluşlara aittir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik
Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|