|
BİZE GÖRE
Vergi harcamaları
Veysi Seviğ - 17 Ocak 2006 Salı - Dünya
Vergi harcaması kavramı; en genel anlamda standart vergi sisteminden sapmalar
olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda; vergi yasalarında yer alan bazı indirim,
istisna ve muafiyetler, standart sistemin unsurları olmaları nedeniyle vergi
harcamaları dışında tutulabilmektedir. 2006 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Yasası
içerisinde yer alan "Vergi Harcamaları Listesi" vergi sistemimizde dört temel
vergiye ilişkin potansiyel olarak vergi harcaması özelliği taşıdığı varsayılan
vergi alanları dikkate alınarak düzenlenmiştir. (31.12.2005 gün mükerrer sayı
26040 Resmi Gazete)
Gelir, kurumlar, katma değer ve özel tüketim vergilerinde yer alan harcama
unsurlarının maliyet tutarları, mevcut veri seti kullanılmak suretiyle
"vazgeçilen gelir" yöntemiyle tahmin edilmiş olup, konusuna ilişkin olarak veri
temin edilemeyenler hesaplama dışında tutulmuş bulunmaktadır.
Söz konusu listede;
. Olağanüstü Hal Bölgesi ve Kalkınmada Öncelikli Yörelerde İstihdam Yaratılması
ve Yatırımların Teşvik Edilmesi ile Gelir Vergisi Yasası'nda Değişiklik
Yapılması Hakkındaki Yasa'nın 3'üncü maddesi uyarınca yasa ile tespit edilen
illerde on ve üzeri işçi çalıştıran gelir ve kurumlar vergisi yükümlülerine
sağlanmış olan vergisel kolaylık,
. Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Yasalarda Değişiklik Yapılması
Hakkındaki Yasa'nın 3 ve 4'üncü maddeleri uyarınca sağlanan kolaylıklar,
. Serbest Bölgeler Yasası ile bu bölgelerde faaliyet gösterenlere belli bir süre
sınırlı olarak sağlanan bağışıklık,
. Teknoloji geliştirme bölgelerinde elde edilen kazançlara sağlanmış bulunan
istisna yer almakta olup, bu istisnalara yönelik miktar hesaplamaları
yapılamamıştır.
Vergi harcamalarına en geniş olanak Gelir Vergisi Yasası ile tanımlanmış
bulunmaktadır. Bu bağlamda 31 ayrı konuda sağlanan vergi kolaylığına rağmen bu
konulara ilişkin toplam harcama miktarı vazgeçilen kurumlar vergisinden azdır.
Yıllar itibariyle 2006 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Yasası'nda yer alan tahmini
vergi harcamaları miktarı aşağıdaki tabloda vergi türlerine göre gösterilmiş
bulunmaktadır. (2006 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Yasası)
Vergi harcamaları (YTL)
Yasa adı 2006 2007 2008
. Kurumlar Vergisi Yasası 5.392.703.333 5.918.000.000 6.430.000.000
. Gelir Vergisi Yasası 2.533.011.013 2.845.216.075 3.127.576.000
. Katma Değer Vergisi Yasası 436.561.000 479.017.000 520.572.000
. Özel tüketim vergisi 230.000.000 236.900.000 244.007.000
Toplam 8.592.275.346 9.000.116.075 10.322.225.000
Yukarıdaki tablonun incelenmesinden de anlaşılacağı üzere miktar olarak en
yüksek harcama kurumlar vergisinden bağışıklık yolu ile yapılmaktadır.
Kurumlar vergisinde harcama konusu olarak kabul edilen uygulamaları 18 ana konu
üzerinde toplamak mümkündür. Şöyle ki;
. Kamu idare ve müesseseleri tarafından genel ve hayvan sağlığını korumak ve
tedavi amacıyla işletilen kuruluşların kurumlar vergisinden bağışık tutulması, (KVK
Md: 7/4)
. Kamu idare ve müesseseleri tarafından hükümetin veya yetkili idare mercilerin
müsadesiyle açılan mahalli, milli veya milletlerarası mahiyetteki sergiler,
fuarlar, panayırların vergi bağışıklığı, (KVK, Md: 7/6)
. Beden terbiyesi teşkilatına dahil derneklere veya kamu idare ve müesseseleri
ile sadece idman ve spor faaliyetinde bulunan AŞ'lere tanınan vergi bağışıklığı,
(KVK. Md: 7/8)
. Yaptıkları iş veya hizmet mukabilinde resim ve harç alan kamu kuruluşlarının
vergi bağışıklığı, (KVK, Md: 7/10)
. İl özel idareleri, belediyeler ve köyler ile bunların teşkil ettikleri
birlikler veya bunlara bağlı müesseseler tarafından işletilen su, elektrik, hava
gazı ve soğuk hava deposu işletmeleri ile mezbahaların vergi bağışıklığı, (KVK,
Md: 7/11)
. Köylere, köy birliklerine ve köy belediyelerine ait tarım işletmelerinin
bağışıklığı, (KVK, Md: 7/12)
. Genel ve katma bütçeli dairelere ait kreş, konuk evleri ve kantinlere
sağlanmış bulunan muafiyet, (KVK, Md: 7/13)
. Münhasıran verem tedavi eden sanatoryum ve prevantoryumlar ile münhasıran
kanser, cüzzam ve trahom tedavi eden hastanelerin muafiyeti, (KVK, Md: 7/14)
. Kooperatif muafiyeti, (KVK, Md: 7/16)
. Özel yasalar ve sözleşmelerle bağışıklık tanınan kurumlar, (KVK, Md: 7/17)
. Basılı kağıt ve plaka satışına yönelik bağışıklık, (KVK, Md: 7/19)
. Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı'na tanınan bağışıklık, (KVK,
Md: 7/20)
. Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin altyapılarını
hazırlamak ve ortak ihtiyaçlarını karşılamak için kurulan iktisadi işletmelere
tanınan bağışıklık, (KVK, Md: 7/25)
. Yatırım fonları istisnası, (KVK, Md: 8/4)
. Rüçhan hakkı kuponu satışı ve emisyon primi istisnası, (KVK, Md: 8/5)
. Yurtdışında yapılan inşaat, onarma, montaj işleri ve teknik hizmetlerden
sağlanan ve Türkiye'de genel netice hesaplarına intikal ettirilen kazanç
istisnası, (KVK, Md: 8/7)
. Eğitim ve öğrenim işletmelerinde kazanç istisnası, (KVK, Md: 8/8)
. Kurumların en az iki tam yıl süre ile aktiflerinde yer alan iştirak hisseleri
ile gayrimenkullerinin satışından doğan ve sermayeye eklenmesine karar verilen
kazançlarla ilgili bağışıklık, (KVK, Md: 8/12 eski geçici 28'inci madde)
. Araştırma ve geliştirme harcamaları istisnası, (KVK, Md: 14/5)
. Bağış ve yardımlar ile sponsorluk harcamaları istisnası, (KVK, Md: 14/1)
2006 yılında kurumlar vergisinden beklenen hasılat 14.756.000.000 YTL'dir. Buna
karşılık aynı yıl içerisinde mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde alınmasından
vazgeçilen kurumlar vergisi miktarı 5.392.703.333 YTL'dir. Bir başka anlatımla
2006 yılında alınmasından vazgeçilen kurumlar vergisi olması gereken hasılatın
yaklaşık yüzde 37.5'i civarındadır.
Türkiye'de ilk defa Merkezi Yönetim Bütçe Yasası ile muhtemel vergi harcamaları
konuları ve dört ana vergi açısından tahmini miktarları ile açıklanmış
bulunmaktadır. Bu veriler dikkate alınarak, tahakkukundan vazgeçilen vergiler
nedeniyle bağışıklıktan yararlanan kurumların bu konumları ile ekonomiye yapmış
bulundukları net katkıları da hesaplamak ve değerlendirmek mümkündür. Ancak
yukarıda sayılmak suretiyle belirtilen bazı bağışıklıkların sosyal hukuk devleti
olmanın getirmiş olduğu zorunluluktan kaynaklandığını, yine bazı bağışıklıkların
ise daha çok belli bir etkileşim sonucu yasal düzenleme haline dönüştürüldüğünü
varsayım olarak kabullenmek gerekmektedir. Bu bağlamda söz konusu düzenlemeler
içerisinde yer alan bir bölüm bağışıklıkların en kısa sürede kaldırılması vergi
adaletinin oluşumunu sağlamak açısından zorunlu olmaktadır.
|