|
Maliyet artırımında TEFE-ÜFE kargaşası
BİZE GÖRE
Maliyet artırımında TEFE-ÜFE kargaşası
Veysi Seviğ - 16 Mart 2006 Perşembe - Dünya
2005 yılında elde edilen ve içinde bulunduğumuz ayın 24'üncü günü akşamına kadar
beyan edilmesi gereken "Değer artışı" kazançlarının hesaplanmasında "Mal ve
hakların elden çıkarılmasında iktisap bedeli, elden çıkarılan mal ve hakların,
elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Devlet İstatistik Enstitüsü'nce
belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki artış oranında artırılarak tespit
edilir." (Gelir Vergisi Yasası mükerrer madde: 81, son fıkra).
Yasal düzenlemeden de anlaşılacağı üzere "değer artışında safi kazanç, elden
çıkarma karşılığında alınan para ve ayınlarla sağlanan ve para ile temsil
edilebilen her türlü menfaatlerin tutarından elden çıkarma dolayısıyla yapılan
ve satıcının uhdesinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve harçların indirilmesi
suretiyle" tespit edilmektedir.
Örneğin bir gerçek kişinin 02.02.2005 tarihinde iktisap ettiği 800 bin liralık
Hazine bonosunu 10.06.2005 tarihinde 1.000.000 YTL'ye sattığını (elden
çıkardığını) varsayacak olursak, burada endekslenmiş maliyet bedeli aşağıdaki
şekilde hesaplanacaktır.
Endekslenmiş maliyet bedelinde dikkate alınacak katsayı Ocak 2005 ayı ile Mayıs
2005 ayı için geçerli olan Toptan Eşya Fiyat Endeksi olup, buna göre maliyet
artışında geçerli olan katsayı, mayıs ayı endeksinin ocak ayı endeksine
bölünmesi suretiyle bulunacaktır. Buna göre maliyet artışının tespitinde geçerli
olacak katsayı (8.847.64/8.328.42=) 1.0383 olarak tespit edilecektir. Buna
endekslenmiş maliyet (800.000 X 1.0383 = ) 830,640 YTL'dir. Ancak uygulamada
bazı görüş sahipleri Toptan Eşya Fiyatı Endeksi yerine Üretici Fiyat Endeksi'ni
kullanarak hesaplamalar yapmakta ve yükümlüleri bu bağlamda bilgilendirmeyi
tercih etmektedirler.
Yukarıdaki örneğimizi Üretici Fiyat Endeksi'ne (ÜFE) göre değerlendirecek
olursak, maliyet bedelinde geçerli olacak katsayı (121.96/118.64=) 1.0280 olarak
hesaplanacak, dolayısıyla maliyet bedeli Toptan Eşya Fiyatı Endeksi dikkate
alınarak bulunacak miktardan daha düşük tespit edilmiş olacaktır.
ÜFE'ye göre aynı dönem için tespit edilecek maliyet bedeli bu durumda (800.000 X
1.0280=) 822.400 YTL'dir. Bu hesaplamaya esas alınan 2005 yılı Ocak ayı ÜFE
118.64, mayıs ayı ÜFE ise 121.96'dır.
Kaldı ki Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından "Menkul Sermaye
İradı Elde Edenler İçin" hazırlanan ve halen internet sitesinde bulunan
Beyanname Düzenleme Rehberi'nde yer alan örnekte de maliyet artırımında yasal
düzenlemeye uygun hesaplama yapılmış bulunmaktadır.
Bu nedenle söz konusu örneği aynen aşağıya aktarmış bulunuyoruz.
Bay (K) 02.02.2005 tarihinde iktisap ettiği 20.10.2004 tarihinde ihraç edilmiş
Hazine bonosundan 500 bin YTL faiz geliri ile aynı bonoların 800 bin YTL
kısmının 10.06.2005 tarihinde 1.000.000 YTL'den elden çıkarılmasından 200 bin
YTL değer artış kazancı elde etmiştir.
Bu durumda Bay (K)'nın elde ettiği menkul sermaye iradı (faiz geliri) ile değer
artış kazançlarına ilişkin Hazine bonolarının ihraç tarihi 26.07.2001 tarihinden
sonraki bir tarihi taşıdığından 174.033.88 YTL'lik istisna uygulanacaktır.
İstisna; faiz gelirleri açısından indirim oranı, elden çıkarma dolayısıyla elde
edilen diğer kazançlar açısından maliyet bedelinin (iktisap bedeli)
endekslenmesi uygulandıktan sonra kalan kısımdan düşülecektir.
Bu bağlamda dikkate alınması gereken TEFE oranları;
. 2005 Ocak için 8.328.42
. 2005 Mayıs için 8.647.64
Bay (K)'nın beyanı bu bilgiler doğrultusunda aşağıdaki şekilde olacaktır.
. Hazine bonosu faiz 500.000 YTL
. İndirim oranına isabet eden tutar (500.000 x 0.537=) 268.500 YTL
- Kalan tutar (500.000 - 268.500 =) 231.500 YTL,
Elden çıkarma bedeli artış katsayısı: (8.647.64/8.328.42=) 1.0383
- Endekslenmiş maliyet bedeli; (800.000 x 1.0383=) 830.640 YTL,
- Değer artış kazancı: (1.000.000 YTL - 830.640 YTL=) 169.360 YTL,
- Toplam tutar: (231.500 YTL + 169.360 YTL=) 400.860 YTL,
- İstisna düşüldükten sonra kalan tutar (beyan):
(400.860 - 174.033.88 =) 226.826.12 YTL'dir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
