|
BİZE GÖRE
İcra yoluyla ödenen ticari nitelikli kira
ödemelerinde tevkifat
Veysi Seviğ -28 Ekim 2005 Cum - Dünya
Gelir Vergisi Yasası'nın 94'üncü maddesinin birinci fıkrası hükmü gereği olarak
kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret
şirketleri iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi
işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan
etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı ile zirai kazançlarını
bilanço veya zirai işletme hesabına göre tespit eden çiftçiler, söz konusu yasa
maddesinde sayılmak suretiyle belirlenmiş bulunan nakdi ve hesabi ödemelerden
istihkak sahiplerinin gelir vergisine mahsuben vergi kesintisi yapmak
zorundadırlar. Yasal düzenleme gereği olarak bu tür ödemelerin avans şeklinde
yapılmış olması durumu değiştirmemektedir. Dolayısıyla bu tür ödemelerin avans
olarak ödenmesi halinde dahi tevkifat yapılacaktır.
Söz konusu yasa maddesinin 5 numaralı bendinin (a) alt bendi gereği olarak aynı
yasanın 70'inci maddesinde yazılı mal ve hakların kiraya verilmesi halinde
ödenen kira bedelleri gelir vergisi kesintisine tabi bulunmaktadır. Kira
ödemelerinin gayrimenkul ve hakların sahiplerine, zilyetlerine,
mutasarrıflarına, irtifa ve intifa hakkı sahiplerine veyahut da kiracılarına
yapılmış olması tevkifat yapma zorunluluğunu etkilememektedir.
Gelir Vergisi Yasası'nın uygulanmasına yönelik olarak yayımlanan 128 sıra
numaralı Genel Tebliğ uyarınca da vergi tevkifatı yapmak zorunda olan gerçek ve
tüzel kişiler, işyeri olarak kabul edilecek şekilde kiralandıkları binalar veya
bağımsız bina bölümleri için ödeyecekleri kira miktarının tamamı üzerinden
tevkifat yapmakla yükümlü bulunmaktadırlar. Ancak bu bağlamda tüccar, serbest
meslek erbabı ve çiftçiler yalnızca ticari, mesleki ve zirai faaliyetlerine
yönelik olarak kiraladıkları mal ve haklar için ödedikleri kira bedelleri
üzerinden tevkifat yapmaktadırlar. Kiralanan yerin aynı zamanda hem işyeri hem
de ikametgah olarak kullanılması halinde kiralanan yer işyeri olarak
değerlendirildiğinden kira bedelinin tamamı üzerinden tevkifat yapılması
gerekmektedir.
Ancak bir ticari işletmenin aktifine kayıtlı bulunan gayrimenkulün kiraya
verilmesi halinde yapılan ödemeler tevkifata tabi tutulmamaktadır.
Gelir Vergisi Yasası'nın 96'ncı maddesi gereği olarak söz konusu yasanın 94'üncü
maddesi uyarınca tevkifat konusu olan ödemelerde tevkifat gayrisafi tutar
üzerinden yapılmaktadır. Bu nedenle kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan
tarafından üstlenilmesi halinde bu vergi, bilfiil ödenen miktar ile ödemeyi
yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanmaktadır. Dolayısıyla kira
sözleşmelerinin üzerinde yer alan kira bedelinin aynen ödenmesi halinde, ödenen
miktarın brüt tutarı hesaplanarak söz konusu vergi bu brüt miktar üzerinden
ödemeyi yapan tarafından beyan edilerek vergi dairesine ödenmektedir.
Ancak; uygulamada ortaya çıkan bazı sorunlar tevkifat hesaplamasının
yapılmasında ve özellikle de yine bazı hallerde tevkifat yapılıp yapılmayacağı
konusunda duraksama yaratmaktadır.
Öncelikle kira sözleşmesine dayanan işyeri kira bedellerinden kiracının sorumlu
sıfatıyla tevkifat yaparak vergi dairesine yatırma zorunluluğu vardır. Ancak
buna karşı kiracının kira bedelini ödememesi nedeniyle, söz konusu kira
bedelinin icra yoluyla tahsil edilmesi halinde tevkifat uygulaması nasıl
olacaktır?
İcra yoluyla yapılan kira tahsilatlarında kira bedelleri icra dairesine
yatırılmakta olup, cebri icra yoluyla alınan kira bedelleri üzerinden kiracının
bir anlamda tevkifat yapma olanağı kalmamaktadır. Bir başka açıdan kira
sözleşmesi üzerinde yazılı olan bedelin icra yoluyla tahsili halinde kiracının
hukuken bu bedel üzerinden vergi kesintisi yapabilme yetkisi bulunmamaktadır.
Dolayısıyla "Kamu gücü kullanılarak, kesinti yapılması gereken vergiyi de
kapsayacak şekilde...tahsil edilen bu tutardan vergi tevkifatı yapılmasına ve
bundan dolayı da" ödemeyi yapanın sorumlu tutulmasına olanak bulunmamaktadır.
Konuya ilişkin olarak oluşan bir yargı kararına göre de "İcra yoluyla ödediği,
sözleşmeden doğan kira bedeli üzerinden tevkifat yapılmadığı gerekçesi ile
kiracı adına tarhiyat yapılamaz. "(Danıştay, 4. Dairesi E.No:2002/4580,
K.No:2004/135) Aksine bir uygulama sözü edilen verginin sorumlusu durumunda olan
kişinin vergi mükellefi konumuna gelmesine neden olacak bir uygulama olarak
kabul edilir.
Diğer yandan; kira gelirinin nakden veya hesaben elde edildiği dönemin beyanına
dahil edilmesi yönünde düzenlenmiş olan yasa maddesi gereği icra yoluyla elde
edilen gelirin beyan edilmesi gerekmektedir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|