|
BİZE GÖRE
Arsa ve arazi asgari birim değerlerini kim
nasıl tespit eder?
Veysi Seviğ - 28 Kasım 2005 Pazartesi - Dünya
Son günlerde emlak vergisi uygulamasında esas alınacak olan arza ve arazilere
ait birim metrekare fiyatları üzerine oluşturulan tartışmalar giderek
yoğunlaşmıştır. Bu bağlamda il ve ilçeler esas alınarak yapılan
karşılaştırmalarda ortaya çıkan tutarsızlıklar üzerine yoğunlaştırılan
eleştirilerin büyük bir bölümünde haklılık yapının bulunduğunu da kabul etmek
gerekmektedir.
Ancak ülkemizde söz konusu birim metrekare fiyatlarının belirlenmesinde esas
alınarak Vergi Usul Yasası'nın mükerrer 49'uncu maddesi uyarınca mahalli olarak
kurulan "Takdir komisyonlarının arsalara ve araziye ait asgari birim değer
tespitine ilişkin dört yılda bir yapacakları takdirler, tarh ve tahakkuk
işleminin yapılacağı sürenin başlangıcından en az altı ay önce karara
bağlanarak, arsalara ait olanlar takdirin ilgili bulunduğu il ve ilçe
merkezlerindeki ticaret odalarına, ziraat odalarına ve ilgili mahalle ve köy
muhtarlıkları ile belediyelere, araziye ait olanlar ise il merkezlerindeki
ticaret ve ziraat odalarına ve belediyelere imza karşılığı" verilmektedir. Bu
nedenle 2006 yılında uygulanacak olan asgari ölçüde birim değerleri istisnaları
hariç olmak üzere 30 Haziran 2005 tarihinde ilgili yerlere teslim edilmiştir. Bu
değerleri herkesin görüp ve incelemesi mümkündür.
Büyükşehir belediyesi bulunan illerde takdir komisyonu kararları, vali veya
vekalet vereceği memurun başkanlığında defterdar veya vekalet vereceği memur,
vali tarafından görevlendirilen tapu sicil müdürü ile ticaret odası, serbest
muhasebeci mali müşavirler odası ve esnaf-sanatkarlar odaları birliğince
görevlendirilecek birer üyeden oluşan merkez komisyonuna verilmektedir. Bu
bağlamda Merkez Komisyonu kendilerine tebliğ edilen kararları on beş gün içinde
inceleyerek belirlediği değerleri takdir komisyonuna geri gönderebilmektedir.
Merkez Komisyonları tarafından farklı değerlerin belirlenmesi halinde bu
değerler ilgili takdir komisyonları tarafından yeniden takdir yapılmak suretiyle
dikkate alınmaktadır.
İlgili takdir komisyonu tespitlerine göre arsa ve arazi sahiplerinin düzeltme
isteme veyahut da dava açma hakkı yoktur. Bu nedenle Takdir Komisyonu
kararlarına karşı kendilerine karar tebliğ edilen daire, kurum, teşekküller ile
ilgili mahalle ve köy muhtarlarının on beş gün içinde ilgili vergi mahkemesi
nezdinde dava açma yetkisi vardır. Vergi mahkemelerince verilecek kararlar
aleyhine de on beş gün içinde Danıştay'a başvurulabilinir.
Kesinleşen asgari ölçüde arsa ve arazi birim değerleri, ilgili belediyelerde ve
muhtarlıklarda uygun bir yere asılmak suretiyle tarh ve tahakkukun yapıldığı
yılın başında mayıs ayı sonuna kadar ilan edilir.
Ülkemizde arsa ve arazi asgari birim değerleri belediyeler esas alınmak
suretiyle belirlenmektedir. Bu nedenle Vergi Usul Yasası'nın 72'nci maddesi
uyarınca "Arsalara ait asgari ölçüde birim değer tespitinde takdir komisyonu;
belediye başkanı veya tevkil edeceği memurun başkanlığı altında belediyenin
yetkili bir memuru ile tapu sicil müdürü veya tevkil edeceği bir memur ve
ticaret odasınca seçilmiş bir üye ile ilgili mahalle ve köyün muhtarından"
oluşmaktadır.
Arazilere ait asgari ölçüde birim değer tespitinde takdir komisyonları valinin
başkanlığı altında defterdar, Tarım ve Orman Bakanlığı il müdürü ile il
merkezlerindeki ticaret ve ziraat odalarından seçilmiş birer üyeden
oluşmaktadır.
Takdir komisyonları daimi veya geçici olarak kurulmaktadır. Daimi komisyonların
nerelerde kurulacağı konusunda karar verme yetkisi Maliye Bakanlığı'na aittir.
Ülkemizde 2006 yılı birim asgari değer tespitine ilişkin olarak yaklaşık 3.500
civarında takdir komisyonu kurulmuş ve kuruldukları yerlerde birim asgari değer
tespiti yapmıştır.
Arsa ve araziler için tespit edilen birim asgari değerlerin hemen hemen tümü
rayiç değerin altındadır. Ancak istisnai olarak bazı yerlerde bu değerlerin
rayiç değer üzerinde olduğu yönünde yakınmalar vardır.
Yukarıya aynen aktarmış bulunduğumuz yasal düzenlemeler çerçevesinde belirlenen
birim asgari değerlerden mahalle ve köy muhtarlarının bilgisi vardır. Bir başka
açıdan köy ve mahalle muhtarları ve değerlerin tespitine yardımcı olmuşlardır.
Ancak tüm bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere sahibi bulunduğu arsası veya
tarlası (arazisi) için değer biçilen kişinin yani mülk sahibinin hukuken söz
hakkı yoktur. Kanımızca eleştirilmesi gereken de budur.
Söz konusu yasal düzenlemenin yürürlüğe girmiş olduğu tarihlerde ve daha
sonrasında bu köşede arsa ve arazi sahiplerinin biçilen değerlere karşı yargı
yoluna başvurularının yasal düzenleme ile kısıtlanamayacağı yönünde uyarılarımız
olmuştur.
Arsa ve araziler için her dört yılda bir yapılan tespitler, mevcut yasal
düzenlemeler çerçevesinde devamlı yakınma konusu olacak ve dolayısıyla tespit
edilen değerler de bu görüş çerçevesinde eleştirilecektir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|