Yeni yasa; isteğe bağlı sigortalıya Ne getiriyor, ne götürüyor?

Yeni yasa; isteğe bağlı sigortalıya Ne getiriyor, ne götürüyor?


31.05.2008

Arşiv Arama Önceki Sayfa

	Yeni yasa; isteğe bağlı sigortalıya Ne getiriyor, ne götürüyor? Ekrem Sarısu - 31 Mayıs 2008 - Posta Çalışanların sosyal güvenliği şu Kurumlarca karşılanmaktadır; - Ücretli olarak çalışanların sosyal güvenliği SSK’ca, - Kamu da çalışanların sosyal güvenliği Emekli Sandığı’nca, - Bağımsız olarak kendi nam ve hesabına çalışanların sosyal güvenliği ise Bağ-Kur’ca karşılanmaktadır. Üç Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan ayrıca; bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar ve bunların teşkil ettikleri birliklerin personelinin, sosyal güvenliği de 506 sayılı Yasa’nın geçici 20. maddesince bu kuruluşlar tarafından kurulan özel vakıf emekli sandıkları tarafından karşılanmaktadır. Bu kurumlara tabi olmayan veya bu kurumlara tabi olarak sigortalıyken, sigortalılığı sona erenlerin, sosyal güvenliği de “İsteğe Bağlı Sigortalılık” müessesesi ile sağlanmaktadır. Reform olarak adlandırılan ve 8 Mayıs 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5754 sayılı Yasa ile yapılan kapsamlı değişiklerin çok az kısmı yürürlüğe girmekle birlikte, Yasa’nın tamamının 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesiyle beraber ülkede yeni bir dönem başlayacaktır. Son değişiklikler kapsamında isteğe bağlı sigortada da radikal değişikliklere gidildi. Son değişikliklerin isteğe bağlı sigortalıya ne getirip ne götürdüğünü anlamak için mevcut duruma kısaca göz atmakta yarar var. SSK’da İsteğe Bağlı Sigortalı Olma Şartları Mevcut uygulamada SSK sigortalısının isteğe bağlı sigortaya devam edebilmesi belli şartlara bağlanmış durumda; - İsteğe bağlıdan önce en az 1080 gün prim ödemiş olmak (bu şart 1 Mayıs 2005’ten itibaren getirilmiştir), - Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna zorunlu ya da; isteğe bağlı sigortalı olmamak, ve buralardan kendi sigortalılığından dolayı emekli aylığı bağlanmamış olmak, - İsteğe bağlı olarak her ay kesintisiz otuz gün üzerinden malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemek, - Örneği Kurum’ca hazırlanacak isteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kurum’a müracaatta bulunmak şarttır. - Ayrıca aramızda sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yanlarında çalıştırdıkları Türk işçilerden isteğe bağlı sigortaya devam etmek isteyenlerden 1080 gün prim şartı aranmadan yukarıdaki şartları taşımaları halinde isteğe bağlı sigortalı olabilmektedirler. İsteğe bağlı sigortalılık, müracaatın Kurum’ca alındığı tarihi takip eden aybaşından itibaren başlar. Şu kadar ki, isteğe bağlı sigortanın başladığı tarihte, sosyal güvenlik kuruluşları ile ilgileri kesilmediği tespit edilenlerin, isteğe bağlı sigortalılıkları başladığı tarih itibariyle iptal edilir. Ödedikleri primler faizsiz olarak iade edilir. SSK’da İsteğe Bağlı Sigortada Prim Hesabı ve Ödemesi SSK’da isteğe bağlı sigorta prim oranı yüzde 25’tir. Ödenecek olan prim tutarının belirlenebilmesi için, yüzde 25 oranının uygulanacağı kazanç tutarını sigortalı; 506 sayılı Kanun’un 78. maddesine göre belirlenen prime esas kazanç alt sınırı (asgari ücret bugün için 608,40 YTL) ile üst sınırı (asgari ücretin 6.5 katı bugün için 3.954,60 YTL) arasında olmak şartıyla kendileri belirlerler. Örneğin; prime esas kazancın taban tutarı üstünden prim ödemek isteyen biri bugün için aylık 152,10 YTL prim ödemektedir (608,40 YTL x % 25= 152,10). Bugün için isteğe bağlı sigortaya aylık en az 152,10 YTL, en fazla da 988,65 YTL prim ödenmektedir. İsteğe bağlı sigorta primlerinin, en geç ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmesi zorunludur. Ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmeyen primler için, bu tarihten başlanarak gecikme zammı uygulanır. SSK’da İsteğe Bağlı Sigortalılığın Sona Ermesi SSK’da isteğe bağlı sigortalılık aşağıdaki hallerde sona eriyor. - İsteğe bağlı sigortalının sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlaması halinde, çalışmaya başladığı günden itibaren, - İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirmek isteyenlerin, dilekçelerinin Kurum’ca alındığı tarihten önceki primi ödenmiş son ayın bitiminden itibaren, - İsteğe bağlı sigorta primini art arda üç ay ödemeyenlerin primi ödenmiş son ayın bitiminden itibaren, - Emeklik talebinde bulunanların, emekli aylığına hak kazanmış koşulu ile tahsis talep tarihinden itibaren, - İsteğe bağlı sigortalının ölümü halinde ölüm tarihinden itibaren sigortalılığı sona erer. Bağ-Kur’da İsteğe Bağlı Sigorta Bağ-Kur’da isteğe bağlı sigortalılık, SSK’ya nazaran daha kolay. Bağ-Kur’a isteğe bağlı sigortalı olma şartlarını özetle şu şekilde sıralayabiliriz; - Zorunlu Bağ-Kur sigortası kapsamına girmeyenler, - 18 yaşını doldurmuş olanlar, - Diğer sosyal güvenlik kurumlarına tabi olarak çalışmayanlar, - Sosyal güvenlik kuruluşlarından emekli olmayanlar, - Ev hanımları, - Türkiye’de ikamet eden yabancı uyruklular, - Yurt dışında bulunan Türk vatandaşlarının yanlarında bulunan ve hiçbir işte çalışmayan eşleri, - Zorunlu Bağ-Kur sigortalılığı sona erenler talepleri halinde isteğe bağlı Bağ-Kur sigortalısı olabiliyor. İsteğe bağlı sigortalılık, tescil talebinin Kurum’a intikal ettiği tarihte başlıyor. Terk talebinin Kurum’a intikal ettiği tarihte ise sona eriyor. Diğer sosyal güvenlik kurumlarına tabi olarak çalışmaya başlandığı tarihten bir gün önce sona eriyor. Ayrıca sigortalının toplam borcunun üç aylık prim ve ceza tutarından fazla olması halinde, daha önce ödenen primlerin tam olarak karşıladığı ay sonu itibariyle sigortalılık sona eriyor. İsteğe bağlı sigortalı seçtiği, ilk 12 basamaktan dilediğini seçebilir. Seçtiği, intibak ettirildiği veya yükseltildiği gelir basamağının yüzde 20’si oranında aylık prim öder. Örneğin, bugünkü verilere göre birinci basamağı seçen biri, birinci basmağın gelir tutarı olan 404,89 YTL’nin yüzde 20’si olan 80,98 YTL tutarında isteğe bağlı prim öder. Girişte bir defaya mahsus olmak üzere yüzde 25 oranında giriş keseneği, basamak yükseltme de ise iki gelir basamağı arasındaki artış farkı kadar yükselme primi alınır. Yeni Sosyal Güvenlik Yasası’nda İsteğe Bağlı Sigortalılık 8 Mayıs 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan ve bazı maddeleri yürürlüğe girmesine karşın, çoğu maddesinin 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile isteğe bağlı sigortada radikal değişiklikler yapılmaktadır. Yeni Yasa’da İsteğe Bağlı Sigortalı Olma Şartları Yasa’da isteğe bağlı sigorta, “Kişilerin isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tâbi olmalarını sağlayan sigortadır.” şeklinde tanımlanmıştır. İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için Türkiye’de ikamet edenler ile Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerdeki Türk vatandaşlarından; - Bu Kanun’a tâbi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte, ay içerisinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak, - Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak, - 18 yaşını doldurmuş bulunmak, - İsteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kurum’a başvuruda bulunmak. İsteğe bağlı sigortalılık, müracaatın Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren başlar. Aramızda sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 4/a kapsamında sigortalı sayılacak ve bunların, kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası ve meslek hastalığı, analık sigortaları) ile genel sağlık sigortası zorunlu olarak uygulanacak. Bunlardan isteyenlerde uzun vadeli sigorta kolları açısından isteğe bağlı sigortalı olacaklar. Ancak bunlardan yasal olarak Türkiye’de ikamet şart aranmayacaktır. İsteğe bağlı sigortalı olarak prim ödenen tarihlerde, SSK (4/a sigortalısı), Bağ-Kurlu (4/b sigortalısı) ve Emekli Sandığı’na (4/c sigortalısı) göre sigortalı olmayı gerektirecek çalışması bulunduğu tespit edilenlerin, zorunlu sigortalılıkla çakışan isteğe bağlı prim ödenen süreleri iptal edilerek, bu süreye ilişkin ödedikleri primler kendilerine iade edilecek. Yeni Yasa’da İsteğe Bağlı Sigorta Bağ-Kur’da Devam Edecek Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile isteğe bağlı sigorta da yapılan en önemli değişiklik, yeni Yasa’nın 1 Ekim 2008’de yürürlüğe girmesiyle birlikte isteğe bağlı sigortanın Bağ-Kur şartlarıyla devam edecek olmasıdır. Dolayısıyla, SSK’lılar ve Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na tabi olan yeni memurlar, isteğe bağlı sigortalı olmak isterlerse 4/b’ye, yani bu günkü Bağ-Kur sigortasına prim ödemiş olacaklardır. Zorunlu Sigortaya 30 Günden Az Prim Ödeyen de İsteğe Bağlı Sigortalı Olabilecek Yeni Yasa ile isteğe bağlı sigortaya getirilen bir diğer önemli ve yararlı yenilikte, zorunlu sigortaya aylık 30 günden az prim ödeyenler ile tam gün çalışmayanlarda isteğe bağlı sigortalı olabilecekler ve bir aydaki 30 günden eksik olan günlerini isteğe bağlı sigortaya prim ödeyerek tamamlayabileceklerdir. Bu düzenleme ile isteğe bağlı sigortaya eksik olan günler için, örneğin; 5 gün, 10 gün, 20 gün prim ödenebilecektir. Bugünkü mevcut uygulamada bir ayda 30 günden az prim ödenmezken yeni uygulamada, sigortalı istediği gün sayısı kadar prim ödeyebilecektir. Örneğin; Bir şirkette kısmi zamanlı olarak çalışmakta olan Ahmet Bey; aylık 75 saat çalışmaktadır. Ahmet Bey’in işvereni tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirildiği gün sayısı 10 gündür (75 saat / 7,5 = 10 Gün). Ahmet Bey bugünkü uygulama da ayın geri kalan 20 günü için isteğe bağlı sigortalı olamazken, yeni Yasa’nın yürürlüğe gireceği 1 Ekim 2008’den itibaren yazılı başvuruda bulunması halinde, başvurusunu yaptığı günü takip eden günden başlayarak isteğe bağlı sigortalı olabilecek ve ayın eksik kalan 20 günü için isteğe bağlı prim ödeyerek, prim ödemesini her ay için 30 güne tamamlayabilecektir. Yeni Yasa’da İsteğe Bağlı Sigortada Prim Hesabı ve Ödemesi Yeni Yasa’da; isteğe bağlı sigortalı, yüzde 20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortasına yüzde 12’si de genel sağlık sigortasına olmak üzere toplam yüzde 32 oranında prim ödeyecektir. İsteğe bağlı sigortalı, üstünden prim hesaplanacak günlük kazanç tutarını, günlük prime esas kazancın alt sınırı (günlük asgari ücret 1 Temmuz’dan itibaren 21,29 YTL aylık ise 638,70 YTL olacaktır) ile üst sınırı (asgari ücretin 6.5 katı günlük 138,39 YTL aylık 4.151,55 YTL) arasında olmak şartıyla kendi belirleyecek. Ayrıca; kazanç tutarında olduğu gibi, prim ödeme gün sayısını da kendisi belirleyecek. Sigortalının belirlediği günlük kazanç tutarı ve prim ödeme gün sayısı üstünden yüzde 32 oranında prim hesaplanacaktır. Örneğin; Ekim 2008 ayı için prime esas kazancın taban tutarı üstünden, 20 gün prim ödemek isteyen isteğe bağlı sigortalı 136,25 YTL prim ödeyecektir (21,29 x 20 x % 32 = 136,25 YTL). 1 Ekim’den sonra isteğe bağlı sigortaya en az 204,40 YTL en fazla 1.328,50 YTL prim ödenecek. İsteğe bağlı sigortalılar bakmakla yükümlü olunan kişi dahi olsalar genel sağlık sigortası primi ödemek zorunda olacaklar. Örneğin; eşi SSK’lı olan kadın bugün isteğe bağlı sigortaya prim öderken, eşinin sigortasından sağlık yardımı alabilmektedir. Aynı kadın 1 Ekim’den sonra isteğe bağlı sigortalı olarak zorunlu olarak genel sağlık sigortası primi ödeyecek ve sağlık yardımını kendi sigortasından alacak. Eşinin sigortasından bugün olduğu gibi sağlık yardımı alamayacaktır. Yeni Yasa ile İsteğe Bağlı Sigortalı Sağlık Yardımına Kavuşuyor Yeni Yasa ile isteğe bağlı sigortalılar sağlık yardımına kavuşuyor. Mevcut uygulamada SSK, Bağ-Kur (belli tarihe kadar sigortalı olanlar hariç) ve Emekli Sandığı’na tabi isteğe bağlı sigortalılar sağlık yardımı alamazken, yeni Yasa’nın 1 Ekim 2008’den itibaren yürürlüğe girmesiyle birlikte, isteğe bağlı sigortalılar genel sağlık sigortalı olarak, sağlık yardımı almaya başlayacaklar. İsteğe bağlı sigortalılıkta sigortalı lehine yapılan en önemli değişiklik sağlık yardımı alınacak olmasıdır. Yeni Yasa’da İsteğe Bağlı Sigortalılığın Sona Ermesi Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre; isteğe bağlı sigortalılık; - İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirmek isteyenlerin yazılı olarak başvurmak şartıyla, primi ödenmiş son günü takip eden günden itibaren, - Emekli aylığı talebinde bulunanların, aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden itibaren, - Ölen sigortalının ölüm tarihinden itibaren sona ermektedir. İsteğe bağlı sigortalılığın sona ermesinde, eski uygulamaya göre göze batan değişiklik, sigortalılığın talep tarihini takip eden günden itibaren sonlandırılmasıdır. Oysa eski Yasa’da talep tarihinden önceki primi ödenmiş ay sonu itibariyle sonlandırılmaktaydı. Bu fark, eski Yasa’da isteğe bağlı sigortaya tam ay (30 gün) prim ödeme zorunluluğu varken, yeni uygulamada, 30 gün zorunluluğunun olmamasından kaynaklanmaktadır. Yeni Yasa’nın İsteğe Bağlı Sigortaya Getirdikleri Yeni Sosyal Güvenlik Yasası’nın isteğe bağlı sigortaya getirdiklerini şu şekilde sıralayabiliriz; - İsteğe bağlı sigortaya giriş kolaylaşmıştır (1080 gün şartının kalkmasıyla), - Başvuru tarihini takip eden günden itibaren isteğe bağlı sigortalı olunabilecektir (Mevcut durumda başvuru tarihini takip eden aybaşından itibaren başlıyordu), - Terk talebinden önceki primi ödenmiş son gün itibariyle sigortalılık sonlanabilecek (Terk dilekçesinden önceki primi ödenmiş son ay sonu itibariyle sonlanabiliyordu), - İsteğe bağlı sigortalının sağlık yardımı alması sağlanmıştır, - Zorunlu sigortalı olup 30 günden az prim ödeyenlere, isteğe bağlı sigortalı olup, eksik günleri tamamlama imkanı getirildi, - 12 aya kadar ödenmesi halinde isteğe bağlı sigortanın devamı sağlandı (Mevcut uygulamada art ardına üç ay prim ödenmediğinde isteğe bağlı sigorta sonlanıyordu). Yeni Yasa’nın İsteğe Bağlı Sigortalıdan Götürdükleri Yeni Yasa’nın isteğe bağlı sigortadan götürdüklerini de şu şekilde sıralayabiliriz; - SSK’da isteğe bağlı sigortalılık kaldırıldı, - Yeni memurlar Emekli Sandığı’nda değil, 5510 sayılı Yasa kapsamında 4/b sigortalısı olarak isteğe bağlı sigortalı olabilecekler. - İsteğe bağlı prim oranı yüzde 25’ten yüzde 32’ye çıkartıldı, - İsteğe bağlı sigortaya ödenecek günler 4/b sigortasında (Bağ-Kur’da) dikkate alınacak, - Halen SSK’da isteğe bağlı sigortaya prim ödeyenlerin SSK’da devamına mani olundu, - Takip eden ay sonuna kadar ödenen isteğe bağlı sigorta primleri ait olduğu ay sonuna kadar ödenecek. İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd. Şti - Türkiye' nin En Büyük Mevzuat Portalına Hoş Geldiniz.

Ekrem Sarısu Okunma: 7049 Diğer Yazıları
	Yazarın En Çok Okunan 5 Yazısı