|
SOSYAL GÜVENLİK VE İŞ HUKUKU
Gemicilerin çalışma süresi ve fazla çalışma
halinde ödenecek ücret
İbrahim Işıklı - 07 Haziran 2006 Çarşamba - Dünya
Denizcilerin işçilik niteliği diğer iş kollarından çok değişik bir karakter
taşımaktadır. Bu nedenle, gemiadamları 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi değildir.
ülkemizde, gemiadamlarının işçi-işveren ilişkileri 854 sayılı Deniz İş Kanunu
ile sağlanmaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu'nda haftalık çalışma süresi en fazla
45 saat olarak belirlenmesine karşın, Deniz İş Kanunu'nun 26. maddesi uyarınca,
genel bakımdan iş süresi, günde sekiz ve haftada kırksekiz saattir. Bu süre
haftanın iş günlerine eşit olarak bölünmek suretiyle uygulanır. İş süresi,
gemiadamının işbaşında çalıştığı veya vardiya tuttuğu süredir. İşveren veya
işveren vekili, gemiadamının vardiyalarını yemek ve dinlenme zamanlarını bir
çizelge ile belirtmek ve bu çizelgeyi gemiadamlarının görebilecekleri bir yere
asmak zorundadır. Aşağıdaki işleri görenler Deniz İş Kanunu'nun iş sürelerine
ilişkin hükümlerine tabi değildir;
1. Birden fazla kaptanın bulunduğu gemilerde birinci kaptan veya bu kanunun
2'nci maddesinin (C) fıkrasında yazılı olduğu şekilde kendisine vekalet eden
kimse (kılavuz kaptanlar dahil),
2. Birden fazla makinistin bulunduğu gemilerde başmakinist,
3. Doktor ve sağlık memurları,
4. Hemşire ve hastabakıcılar,
5. Asli görevleri can, mal ve gemi kurtarma olan kurtarma gemilerinde çalışan
gemiadamları,
6. Gemide kendi nam ve hesabına çalışanlar.
Deniz İş Kanunu'na göre tespit edilmiş bulunan iş sürelerinin aşılması suretiyle
yapılan çalışmalar, fazla saatlerde çalışma sayılır. Yapılacak fazla çalışmanın
her saatine ödenecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarı
yüzde 25 oranında artırılmak suretiyle bulunacak miktardan az olamaz. Aşağıda
yazılı haller fazla saatlerle çalışma sayılmamaktadır;
1. Geminin gemideki şahısların veya gemi hamulesinin selameti için kaptanın
yapılmasını zaruri gördüğü işler,
2. Gümrük, karantina ve sair sıhhi formaliteler dolayısiyle yerine
getirilmesinde zorunluluk bulunan ilave işler,
3. Gemi seyir halinde veya limanda iken gemide yaptırılan (yangın, gemiyi
terketme, denizde çatışma, denizden adam kurtarma ve savunma) talimleri. Fazla
saatlerle çalışmaları belgelemek üzere işveren veya işveren vekili noterden
tasdikli ayrı bir defter tutmak zorundadır.
Bu defterde gemiadamına uygulanan zam nispetleriyle fazla çalışmanın yapıldığı
gün ve o güne düşen miktarı ve gemiadamının hakettiği fazla çalışma ücreti
gösterilir. Fazla saatlerle çalışma ücretlerinin asıl ücretler için hizmet
aktinde gösterilmiş bulunan zaman, yer ve devrelerde, işveren veya işveren
vekili tarafından gemiadamlarına tam olarak ödenmesi zorunludur.
Deniz İş Kanunu'nun 51. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendine göre, 28. madde
gereğince gemiadamının fazla çalışma ücretini ödemeyen, işveren veya işveren
vekili hakkında, bu durumda olan her gemiadamına karşılık, ödemediği meblağın,
2006 yılında 1.098.-YTL 'den aşağı olmamak üzere iki katı tutarında idarî para
cezası verilir. Bu fiil yurt dışında işlendiği takdirde verilecek cezalar iki
kat olarak uygulanır. Bu miktarlar her yıl Vergi Usul Kanunu'nun 298. maddesi
gereğince belirlenen yeniden değerleme oranında artmaktadır.
Gemicinin yıllık izin hakkı
4857 sayılı İş Kanunu'nda işçilerin yıllık ücretli izne hak kazanabilmeleri için
bir tam yıl çalışmış olmaları gerekmektedir. Oysa, Deniz İş Kanunu'nun 40.
maddesine göre, aynı işveren emrinde veya aynı gemide bir takvim yılı içinde bir
veya birkaç hizmet aktine dayanarak en az altı ay çalışmış olan gemiadamı,
yıllık ücretli izine hak kazanmaktadır. İzin süresi, altı aydan bir yıla kadar
hizmeti olan gemiadamları için 15 günden ve bir yıl ve daha fazla hizmeti
olanlar için yılda bir aydan az olamaz.
İzin işverenin uygun göreceği bir zamanda kullanılır. Bu haktan feragat
edilemez. Bir aylık izin, tarafların rızasıyla aynı yıl içinde kullanılmak
suretiyle ikiye bölünebilir. Gemiadamı, yıllık ücretli iznini yabancı bir
memleket limanında veya hizmet akdinin yapılmış bulunduğu mahalden gayri bir
yerde kullanmaya zorlanamaz. Gemiadamı, dilerse, işveren veya işveren vekilinden
ücretli izne ilişkin olarak 7 güne kadar ücretsiz yol izni de isteyebilir.
Gemiadamının hakettiği yıllık ücretli izni kullanmadan iş sözleşmesinin sona
ermesi halinde, işveren veya işveren vekili izin süresine ait ücreti,
gemiadamına ödemek zorundadır. Deniz İş Kanunu'nun 53. maddesinin (c) fıkrasına
göre, yukarıda açıklandığı üzere gemiadamına yıllık ücretli izin vermiyen
işveren veya işveren vekili hakkında 2006 yılında 626.-YTL idarî para cezası
verilir. Bu miktar her yıl Vergi Usul Kanunu'nun 298. maddesi gereğince
belirlenen yeniden değerleme oranında artmaktadır.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
