|
SOSYAL GÜVENLİK VE İŞ HUKUKU
Yüzdelerden toplanan paraların işçilere
dağıtılması
İbrahim Işıklı - e-mail:
ibrahimis@hotmail.com - 23 Şubat 2005 Çarşamba - Dünya
Bazı işyerlerinde çalışanlar hesaplardan belirli bir yüzde alabilmektedir. 4857
sayılı İş Kanunu'nun 51'inci maddesi gereğince, yüzdelerden toplanan paraların,
işyerinde çalışan tüm işçilere, yapılan işlerin niteliğine göre, hangi esaslar
ve oranlar çerçevesinde dağıtılacağını göstermek amacıyla Yüzdelerden Toplanan
Paraların İşçilere Dağıtılması Hakkında Yönetmelik (28.02.2004 tarihli ve 25387
sayılı RG) hazırlanmıştır.
Oteller, lokantalar, eğlence yerleri ve benzeri yerler ile içki verilen ve hemen
orada yenilip içilmesi için çeşitli yiyecek satan yerlerden "yüzde" usulünün
uygulandığı müesseseler, bu yönetmelik hükümlerine tabidir.
Oteller, lokantalar, eğlence yerleri ve benzeri yerler ile içki verilen ve hemen
orada yenilip içilmesi için çeşitli yiyecek satan yerlerden "yüzde" usulünün
uygulandığı işyerlerinde, işveren tarafından servis karşılığı veya başka
isimlerle müşterilerin hesap pusulalarına "yüzde" eklenerek veya ayrı şekillerde
alınan paralarla, kendi isteği ile müşteri tarafından işverene bırakılan veya
işverenin kontrolü altında bir araya toplanan paraları, işveren, işyerinde
çalışan tüm işçilere eksiksiz olarak ödemek zorundadır.
Yüzdelerin dağıtımında, işyerindeki tüm servislerden elde edilen yüzdelerin
toplamı ile işçilerin fiilen yaptıkları işler esas alınmaktadır. İşyerinde
çalışan her işçi, toplanan yüzdelerden, fiilen çalıştığı gün sayısına ve elde
ettiği puana göre yararlanacaktır. İşçinin yaptığı işler, puan cetvelinde birden
çok gruba giriyorsa, sadece puanı yüksek olan iş esas alınır.
Fazla çalışma yapan ve fazla sürelerle çalışan işçilerin, fazla çalışma ve fazla
sürelerle çalışma saatlerine ait puanları, normal çalışma puanlarına eklenir.
Yüzdelerden ödenen fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmanın zamsız karşılığı
ile zamlı olarak ödenmesi gereken ücret arasındaki fark, işveren tarafından
ödenir. Düğün, çay, balo, ziyafet ve toplantı gibi ilave işlerden, servis
karşılığı yüzde alındığı takdirde, bu işler için geçici olarak alınan işçilerin
ücretleri, puan cetvelinde yer alan, yapılan iş ve görev unvanları dikkate
alınarak hesaplanır. Ancak, bu tutar çalışılan süreye denk gelen asgari ücretin
altında olamaz.
Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde, işveren, her hesap pusulasının genel
toplamını gösteren belgeyi, toplu iş sözleşmesinin uygulandığı işyerlerinde
sendika temsilcisine, diğer işyerlerinde seçilmiş işçi temsilcisine vermekle
yükümlüdür. Bu belgenin şekil ve uygulama usulleri, iş sözleşmelerinde veya
toplu iş sözleşmelerinde gösterilir. Bu belgeler ve belgelerin esas alındığı
kayıtlar, beş yıl süreyle saklanır.
İşyerlerinde yapılan işlerin niteliğine göre, işçiler için tespit edilen
puanlar, Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması Hakkında Yönetmelik
ekindeki puan cetvelinde gruplar halinde gösterilmiştir. İşçiler, dahil
oldukları grubun alt sınırındaki puanla işe başlarlar. Bu cetvelde yer almayan
işler ve unvanlar için, işçiye cetveldeki benzeri işlerden en yakın olanının
puanı verilir. işyerinde aynı grupta geçen başarılı her üç yıllık hizmet için,
bir puan eklenir. İşyerine yeni alınan işçilerin, meslekte geçirdikleri başarılı
hizmet yıllarını belgelendirmeleri durumunda, bu hizmetleri de, aynı esaslara
göre değerlendirilir. Ancak, bu şekilde bulunacak puanlar, o grubun üst sınırını
geçemez. Bir üst gruba atanan işçi, eski grubundaki üst sınır puanına erişmiş
ise yeni grubun alt sınır puanının bir puan fazlasını alır. Değerlendirilen
hizmet sürelerine ilişkin belgeler, işyeri kayıtları arasında saklanmak
zorundadır.
Hizmet süreleri ile başarı durumları, işyerlerinde oluşturulacak değerlendirme
kurulu tarafından tespit edilir. Değerlendirme Kurulu; işveren veya
temsilcisinin başkanlığında, sendika temsilcisi ve işveren vekili sıfatını
taşımayan en kıdemli birim amirinden oluşur. işyerinde uygulanan toplu iş
sözleşmesi yoksa, tüm işçilerin katılımıyla, işçilerin kendi aralarında, gizli
oy açık sayımla seçecekleri, işçi temsilcisi kurula katılır.
Bu işçi temsilcinin seçimi ile ilgili gerekli işlemler, işveren temsilcisi ile
biri servis içi diğeri servis dışı olmak üzere, en kıdemli iki birim amiri
tarafından yapılır. Seçim sonucu tutanakla belgelenir ve işyerinde ilan edilir.
Temsilcinin herhangi bir nedenle iş sözleşmesinin sona ermesi halinde, aynı
usulle yenisi seçilir.Temsilci seçimine ilişkin belgeler, işyeri kayıtları
arasında saklanır.
Servislerde çalışan işçilerin, puan cetveline göre yaptıkları işin karşılığı
olan puanlarının tamamı dikkate alınır. Servis dışında çalışan işçiler için,
işveren tarafından verilen günlük, haftalık veya aylık ücretlerine ilave olarak,
yaptıkları işin karşılığında, puan cetvelinde gösterilen puanların, yüzde 25'i
dikkate alınır.
Servis dışında çalışan işçilerin hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil
ücretleri ile yıllık izin ücretleri karşılığı olarak işveren tarafından ödenecek
paraların hesabında, bu işçilere yüzdelerden düşen paylar da dikkate alınır. Bu
hesaplama yüzde ile çalışan işçiler için İş Kanunu'nda öngörülen esaslara göre
yapılır. Bu yönetmelik hükümlerine göre, yüzdelerden pay verilmesi sebebi ile
servis dışında çalışan işçilerin, ücret, sosyal yardım ve diğer haklarından
eksiltme yapılamaz ve asgari ücret yüzde payı ile tamamlanamaz.
İşverenler, yüzdelerden toplanan paraların dağıtılacağı işleri, unvanları,
puanları ve oranlarını gösteren çizelgeyi işyerinde işçilerin kolayca
görebilecekleri bir yerde ilan etmek zorundadır.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik
Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
