|
SOSYAL GÜVENLİK VE İŞ HUKUKU
SGK'ya söylemeyin, "Çünkü, ücretsiz izni
hukuksuz sanıyor"
İbrahim Işıklı - 13 Ocak 2010 Çarşamba - Dünya
Reklam dünyasında ünlü bir kitap vardı, "Anneme Reklamcı Olduğumu Söylemeyin…."
diye. Bizim SGK'ya da hukuku söylememek lazım. Zira SGK bazen aklıselim
insanlara bile pösteki saydırıyor.
4857 sayılı İş Kanunu'nda yıllık ücretli izinlerini işyerinin kurulu bulunduğu
yerden başka bir yerde geçirecek olan işçilerin talep etmeleri halinde gidiş ve
dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren tarafından toplam
dört güne kadar ücretsiz izin verilebiliyor.
Yine isteği halinde doğum yapan kadın işçiye, on altı veya on sekiz haftalık
sürenin tamamlanmasından sonra altı aya kadar ücretsiz izin verileceği
öngörülmüş ve Kanunda bu sürelerin haricinde ücretsiz izin düzenlenmesine yer
verilmemiştir.
İşverenlerin, işçilerini ücretsiz izne gönderebilmesine ilişkin olarak İş
Kanununda bir düzenleme bulunmamaktadır.
Ancak, yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılan halleri
açıklayan İş Kanununun 55. maddesi (j) fıkrasında, "İşveren tarafından verilen
öbür izinler" de sayılmıştır. Burada sözü edilen izinler, işverenin kendi
takdiri sonucunda işçiye verdiği ücretli ve ücretsiz izinlerdir. 4857 Sayılı İş
Kanunu, 854 Sayılı Deniz İş Kanunu ve 5953 Sayılı Basın İş Kanunu gereğince
işverenler çalışanın talebini uygun görürse her zaman ücretsiz izin
verebilirler.
İşçi ve işveren arasında yapılan hizmet akdinde veya işyerinde yapılan toplu iş
sözleşmesinde ücretsiz izinle ilgili bir düzenleme yapılmış ise bu düzenlemeye
uygun olarak ücretsiz izin hakkı kullanılabilecektir.
Fakat, bu yönde bir düzenleme yapılmamış ise, ücretsiz iznin geçerli olabilmesi
için işçinin mazeretini belirtmek suretiyle yazılı olarak işverenden ücretsiz
izin talebinde bulunması ve işverenin de bu ücretsiz izin talebini kabul etmesi
gerekmektedir.
Yani, kanunda yazmasa da işçinin sağlık, ailevi ve sosyal nedenlerle işçinin
ücretsiz izin alması halinde, İş Kanunu'nda olmadığı gerekçesiyle kabul
edilmemesi söz konusu olabilir mi?
Esasen olamaz ama. Gelin görün ki, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sıfır Gün
ve Kazanç Bildirilen Sigortalıların Sağlık Yardımlarını düzenleyen 2009/155
sayılı genelgesinde İş Hukuku kurallarını alt üst eden hükümler getirmiş. SGK,
ücretsiz izin uygulamasını çileye dönüştürüp, hem sigortalılara hem de
işverenlere eziyet ediyor.
Yıllık izinde alınabilecek dört güne kadar ücretsiz izinlerle, doğum sonrasında
alınabilen altı aya kadar ücretsiz izinler kabul edilmiş, bunun dışındaki
ücretsiz izinlerin sağlık yardımları açısından kabul edilmeyeceği düzenlenmiş.
SGK 2009/155 sayılı genelgesi ile; "Kamu idarelerine ait işyerlerinde
çalıştırılan ve iş sözleşmelerinin askıda kaldığı sürelere ilişkin genel sağlık
sigortası primleri ilgili kamu idaresince ödenen sigortalılar hariç olmak üzere,
ücretsiz izne ayrılarak hizmet akdi askıya alınan ve ay içinde sıfır gün ve
kazanç bildirilen sigortalılar ile bunların bakmakla yükümlü oldukları
kimselerin sağlık yardımlarından yararlandırılması konusunda aşağıdaki
açıklamalar doğrultusunda işlem yapılması gerekmektedir.
Hizmet akdiyle çalışan sigortalılarımızın sigortalılıklarının son ermesi ve
genel sağlık sigortasından yararlanmalarıyla ilgili olarak; 5510 sayılı Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 9 ve 61 inci maddelerinde
düzenlemeler bulunmaktadır.
Anılan Kanunun 86 ncı maddesinde ise ay içinde bazı işgünlerinde
çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az
çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya it aylık prim ve
hizmet belgesine ekleneceği öngörülmüştür.
Bu nedenle,4857 sayılı İş Kanununda sayılan haller haricindeki ücretsiz izin
süreleri geçerli sayılmadığından 5510 sayılı Kanun uyarınca sigortalılık
niteliği yitirilmiş olmaktadır.
Bu itibarla, aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı eksik gün nedeni hanesine,
"02 Ücretsiz/aylıksız izin" kodu kaydedilmesi halinde;
-İş Kanununda sayılan ücretsiz izin hallerini ihtiva eden ve bu durumu
belgelenen ücretsiz izin sürelerinde, "0" gün ve kazanç bildirilen ve işten
çıkış kaydı verilmemiş olan sigortalılardan, sağlık hizmet sunucusuna başvurduğu
tarihten önceki son bir yıl içinde 30 gün prim ödeme şartını yerine getirenler
sağlık yardımlarından yararlanabilecek,
-İşten çıkış kaydı verilmemiş olmasına rağmen, ücretsiz izin sürelerinin İş
Kanununda sayılan halleri kapsamaması durumunda ise "0" gün ve kazanç bildirilen
sigortalılar sağlık yardımlarından yararlanmayacaktır.
4857 sayılı Kanunda belirtilen ücretsiz izin halleri dışında aylık prim ve
hizmet belgelerinde "0" gün ve kazanç bildirilen sigortalılar, 5510 Kanunun
60'ıncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında genel sağlık
sigortası kapsamına girmektedirler. 01/10/2010 tarihine kadar iki yıllık geçiş
sürecinde talebe bağlı olarak, bu tarihten itibaren ise zorunlu olarak genel
sağlık sigortalısı olacak bu durumdaki kişilerin gelir testi talebinde bulunarak
60/c-1 kapsamında veya gelir seviyelerine bağlı olarak genel sağlık sigortalısı
olma imkanları bulunmaktadır." Hükmünü getirmiş.
Bu düzenleme ile işverenlerin takdir ve yönetim hakkına sınırlama getirildiği
gibi, hizmet akdi devam eden işçilerin en doğal hakları olan sağlık
yardımlarından faydalanmaları önlenmektedir.
SGK bu anlamsız ve hukuk dışı uygulamasından bir an önce vazgeçmelidir.
Dürüst işverenlere set vurmayı bırakıp kayıtdışı çalışan / çalıştıranlarla
uğraşmalı, en önemli konu olan sahte işyerleri ve sahte sigortalıları önlemenin
çarelerini aramalıdır. Kurum personelini daha iyi eğiterek hizmet vermenin
yollarını aramalı, mevzuat uygulamalarını hukuk sınırları içinde ve hukuka uygun
olarak yeniden düzenlemelidir.
Doğum öncesi ücretsiz izin alan kadınlara yapılan haksızlıkları, erken doğum
yapan kadınların hak kayıplarını düzeltmelidir. İşverenlerin, sigortalıların
sorunlarını çözecek politikalar geliştirmelidir. Çalışma Bakanı Ömer Dinçer'in
söylediği gibi, vatandaş odaklı çalışılmalıdır.
Bu hafta yerimiz yetmedi, işverenlerin SGK müdürlüklerindeki eksik gün çilesini
de haftaya yazacağım.
İktisadi Dayanışma
Gazetecilik Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd.Şti
- Türkiye' nin En Büyük Mevzuat Portalına
Hoş Geldiniz. |
