|
SOSYAL GÜVENLİK VE İŞ HUKUKU
Yurtdışı borçlanmasında neler değişti
İbrahim Işıklı - e-mail:
ibrahimis@hotmail.com - 08 Haziran 2005 Çarşamba - Dünya
Yurtdışı hizmet borçlanmasından yurtdışında Türk vatandaşı olarak çalışan ve
borçlanma esnasında Türk vatandaşı olanlar yararlanabileceklerdir. Sonradan Türk
vatandaşlığına alınan kimseler, yurtdışında yalnızca, Türk vatandaşlığını
iktisap ettikleri tarihten sonra geçen sürelerini borçlanıp
değerlendirebilirler.
Herhangi bir sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmayan ülkede çalışan Türk
vatandaşlarının sosyal güvenlik haklarının korunması için 1978 tarihinde 2147
sayılı yasa ile ilk defa yurtdışı hizmetlerin borçlanması sağlanmış ve daha
sonra da 2147 sayılı yasa uygulamadan kaldırılarak 1985 tarihinde yürürlüğe
konan 3201 sayılı yasa ile yurtdışı hizmetlerin borçlanması uygulaması devam
ettirilmiştir.
3201 sayılı yasaya göre; yurtdışında çalışmış veya ev kadını olarak bulunmuş ve
18 yaşını doldurmuş Türk vatandaşları, isterlerse bu sürelerin tamamını veya bir
kısmını, her gün için 5 USD (Amerikan Doları) üzerinden borçlanabilirler. 10
Mayıs 2005 (dahil) tarihinden önce 2 USD (Amerikan Doları) üzerinden borçlanma
yapılabilmekteyken Bakanlar Kurulu'nun 22.04.2005 tarih, 2005/8776 sayılı kararı
ile 5 dolar olarak tespit edilmiş ve 10.05.2005 tarih, 25811 sayılı Resmi
Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu nedenle 10 Mayıs 2005 (dahil)
tarihinden itibaren borçlanılacak her gün için 5 ABD Doları üzerinden
borçlanılabilecektir. Söz konusu rakamın indirilmesi ve yükseltilmesi ile döviz
cinsine karar vermeye Bakanlar Kururlu yetkili kılınmıştır. Almanya'da çalışmış
olanlar isterlerse, 5 ABD Doları karşılığı döviz ödeyebilirler. Daha önceden
borçlanma başvurusu yapmış olup henüz borcu tamamen veya kısmen ödemeyenlerle
ilgili olarak yapılacak işlemler SSK Başkanlığı Sigorta İşleri Genel
Müdürlüğü'nün 10.05.2005 tarih ve 8-24 sayılı genelgesinde açıklanmıştır. Buna
göre;
A) Tahakkuk ettirilen borçlarına karşılık hiçbir ödemede bulunmayanlar için, her
bir gün karşılığında 5 ABD Doları üzerinden yeniden tahakkuk yapılarak
ilgililere tebliğ edilecektir.
B) Tahakkuk ettirilen borçlarının bir kısmını ödemiş olanların, 10.05.2005
tarihine kadar ödeme yapılmayan bakiye süreleri için de aynı esaslara göre
yeniden tahakkuk yapılarak ilgililere tebliğ edilecektir.
C) 10.05.2005 tarihinden itibaren ilk defa borçlanma talebinde bulunacakların
borç miktarı da borçlanılan her gün için 5 ABD Doları üzerinden hesaplanacaktır.
Yurtdışı hizmet borçlanması ile ilgili tutarları ödemek için bir süre
bulunmamaktadır. Vatandaşlarımız tahakkuk ettirilen borçlarını istedikleri zaman
ödeyebilirler. Ancak; borç ödenmedikçe borçlandırılan süreler
değerlendirilemeyeceği gibi ödenecek günlük döviz miktarının değiştirilmesi
halinde, ödenmeyen süreler için değiştirilen günlük döviz miktarı geçerli
olacaktır.
Yurda, 24.04.2001 (dahil) tarihinden önce yurda kesin dönüş yaptıkları halde, 2
yıllık süre içerisinde yurtdışı hizmet borçlanması müracaatında bulunmayanların
yurtdışı hizmet borçlanma istekleri kabul edilmemektedir. Ancak, 25.04.2003
tarihinde yurtdışında çalışmakta olanlar ile daha sonra yurtdışında çalışacak
olanlar, yurtdışında iken ya da yurda döndükten sonra durumlarına uygun sosyal
güvenlik kuruluşuna başvurarak borçlanabileceklerdir. Bunlardan müracaat süresi
koşulu aranmayacaktır. 25.04.2003 (dahil) ve daha sonraki bir tarihteki talebi
esas alınarak sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanmak suretiyle sosyal güvenlik
kanunlarına göre malullük ya da yaşlılık sigortasından kısmi aylık bağlanmış
olanlar ile bağlanacak olanlar da müracaat süresi aranmaksızın yurtdışı hizmet
borçlanması yapabileceklerdir.
Yurtdışı hizmet borçlanması yapmış fakat daha sonra Türk vatandaşlığından
çıkarılmış veya vatandaşlık hakkını kaybetmiş olanlara bu kanuna göre
borçlandıkları hizmetleri dikkate alınarak aylık bağlanmayacak, aylık
bağlandıktan sonra Türk vatandaşlığından çıkmaları durumunda da bağlanmış
bulunan aylıkları durdurulacaktır.
Yurtdışından kesin dönüş yapmış ve kendilerine 3201 sayılı kanun uyarınca
yaşlılık aylığı bağlanmış kişilerin, yeniden yurtdışında çalışmak istemesi
halinde; yurtdışında çalıştığı süre kadar yaşlılık aylığı kesilecek, bu kişinin
yurda dönüşünde; isterse çalıştığı süre kadar yaşlılık aylığı oran ve miktarı
artırılacak, isterse eski aylık olduğu gibi ödenmeye devam edilecektir. Yani,
yurtdışı borçlanması yaparak yaşlılık aylığına hak kazananların yeniden
yurtdışında çalışmaya başlaması halinde, sosyal güvenlikleri askıya alınacaktır.
Yine, yurtdışı borçlanması yaparak yaşlılık aylığına hak kazananların,
yurtiçinde bir işyerinde SSK kapsamında sigortalı sayılmayı gerektiren bir işte
çalışmaya başlamaları halinde ise sosyal güvenlik destek primi ödemeleri veya
yaşlılık aylığını kestirerek tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışmaları
gerekmektedir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik
Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
