|
SOSYAL GÜVENLİK VE İŞ HUKUKU
Serbest bölgelerde uygulanacak iş ve sosyal
güvenlik mevzuatı
İbrahim Işıklı - e-mail:
ibrahimis@hotmail.com - 07 Eylül 2005 Çarşamba - Dünya
Fax: 0-212-4402114
Genel olarak serbest bölgeler; ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla beraber
gümrük hattı dışında sayılan, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara
ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı,
sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki
olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerlerdir. Kısaca, "bir ülkenin
siyasi sınırları içinde olmakla birlikte gümrük sınırları dışında kalan, çeşitli
amaçlarla kurulabilen ve bu amaçlara hizmet eden faaliyetlerin ev sahibi ülkenin
diğer yörelerine göre daha çok teşvik edildiği bölgeler" şeklinde veya "tüketim
ve ara yatırım mallarının gümrük denetimi olmaksızın girdiği, işlendiği,
üretildiği, korunduğu ya da yeniden ihraç olunduğu, ulusal sınırlar içinde
kalan, ancak gümrük sınırları dışında kabul edilen liman veya bölge" (Bumin
Doğrusöz, Serbest Bölgelerin Vergisel Sonuçları, DÜNYA Gazetesi, 21.10.2002)
şeklinde tanımlanan serbest bölgeler, ülkemizde 3218 sayılı Serbest Bölgeler
Kanunu'na göre kurulmakta ve işletilmektedir.
Genel olarak serbest bölgeler; ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla beraber
gümrük bölgesi dışında sayılan, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara
ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı,
sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki
olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerlerdir. Serbest bölgeler, bazı
vergi teşvik ve avantajları nedeniyle büyük önem kazanmıştır. ülkemizde de,
yapılan yasal düzenlemelerle, serbest bölgelerde faaliyette bulunan işletmelere
bir takım avantajlar sağlanmıştır. Serbest bölgelerde vergi, resim, harç, gümrük
ve kambiyo mükellefiyetleriyle ilgili çok önemli muafiyetler tanınmıştır.
Serbest bölgelerde faaliyette bulunan şirketlere sağlanan teşvik ve avantajlar,
bazı şirketler tarafından, bu teşviklerin çalışma ve sosyal güvenlik mevzuatı
açısından da geçerli olduğu şeklinde yorumlanmakta ve bunun sonucunda da yanlış
işlemler yapılabilmektedir.
Serbest bölgeye girebilmek için "Giriş izin belgesi", "görev kartı" veya "özel
izin belgesi"ni gösterilmesi zorunludur. Bu belgelerden birini göstermeyenler
serbest bölgeye giremezler. Serbest bölgelere girişler ancak söz konusu özel
izin belgeleriyle mümkün olduğundan bu bölgelerde kayıtdışı istihdam oldukça
zordur. Bölgesel faaliyette bulunan kullanıcılar ile bunların yanlarında bir iş
sözleşmesine göre çalışan işçiler hakkında (yabancı uyruklular da dahil olmak
üzere), Türkiye Cumhuriyeti sosyal güvenlik mevzuatı hükümleri uygulanmaktadır.
Ancak, yabancı uyruklu personelin tabi olduğu ülke ile Türkiye ile arasında
sosyal güvenlik konusunda yapılan sözleşmeler varsa, bu sözleşme hükümleri de
uygulanmaktadır. Türkiye sınırları içindeki işyerleri için öngörülen asgari
ücret ve fazla çalışma esasları, serbest bölge kurucu ve işleticisi veya
işletici ile kullanıcıların işyeri için de uygulanır. Bu nedenle, serbest
bölgelerde de 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.
Sosyal güvenlik kurumlarına yükümlülerce sigorta primleri döviz veya Türk Lirası
olarak ödenebilir. SSK ve Bağ-Kur tarafından hak sahiplerine tediyeler ise Türk
Lirası olarak yapılır. (SBUY.m.21) Serbest bölgede çalışanlar ile işverenler
arasında yapılan "iş akdi" üç nüsha olarak düzenlenmekte ve bir nüshası serbest
bölge müdürlüğüne verilmektedir. (SBUY.m.17) Serbest bölgelerde çalışan
işçilerin sosyal güvenliği SSK tarafından sağlanmaktadır.
Serbest bölgede günde 24 saat ve haftada yedi gün çalışma yapılabilir. Ancak,
serbest bölgede yapılacak işler ile yük alıp vermek ve her türlü gümrük
işlemlerinin normal çalışma saati içinde yapılması esastır. Normal çalışma
saatleri dışında veya tatil zamanlarında gümrükle ilgili iş yapılması yazılı
olarak istenildiği takdirde, bu işlem, serbest bölge müdürlüğünce uygun
görüldükten ve gümrük idaresince kabul edildikten sonra fazla mesai ücretinin
yatırılmasını müteakip gerçekleştirilebilir.
Ancak, serbest bölgenin faaliyete geçmesinden itibaren on yıl süreyle 05.05.1983
gün ve 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu'nun grev ve lokavt
ile arabuluculuk hükümleri uygulanmayacaktır. Bu süre içinde toplu iş sözleşmesi
üzerinde çıkacak menfaat uyuşmazlıkları Yüksek Hakem Kurulu'nca karara
bağlanacaktır (SBK g.m.1).
İktisadi Dayanışma Gazetecilik
Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
