|
SOSYAL GÜVENLİK VE İŞ HUKUKU
İş güvencesine ilişkin koruyucu hükümlerin
işçi bakımından kapsamı
İbrahim Işıklı - e-mail: ibrahimis@hotmail.com - 14 Eylül 2005 Çarşamba - Dünya
Fax: 0-212-4402114
4857 sayılı İş Kanunu'nun 18. maddesinde;
o Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde belirsiz süreli iş
sözleşmesi ile çalışıp en az altı aylık kıdemi olan ve işletmenin bütününü sevk
ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve
idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekili
niteliğinde olmayan işçiler,
Sendika üyeliği veya sendikal faaliyetlerden dolayı iş sözleşmesi feshedilen
işçiler,
Belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışan işyeri sendika temsilcileri,
Tarım işlerinden sayılan ve 51'den fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde en az
altı aylık kıdemi olan ve belirsiz süreli hizmet akdiyle çalışan işçiler ve,
5953 sayılı Basın İş Kanunu kapsamında çalışan gazetecilerin,
4857 sayılı İş Kanunu'nun iş güvencesine ilişkin 18-21. maddeleri kapsamında
olduğu hükme bağlanmıştır. İşçinin işyerindeki altı aylık kıdemi, aynı işverene
bağlı işyerlerinde geçen süreler ile aynı işyerinde iş sözleşmesinin kesintili
olarak devam ettiği süreler birleştirilerek hesaplanacaktır.
4857 sayılı yasada, özellikle iş güvencesine ilişkin pozitif düzenlemeler,
belirli süreli iş sözleşmelerinin yasal esaslara kavuşturulması gereğini ortaya
çıkarmıştır. 1475 sayılı yasa döneminde belirli süreli iş sözleşmesinin
sınırlanması öncelikle, ihbar önelleri, ihbar tazminatı ve kıdem tazminatı
haklarının korunması amacına dayanırken, 4857 sayılı yasada aynı zamanda iş
güvencesine ilişkin hükümler, bu tür sözleşmelerin sınırlandırılmasını
gerektirmekte ve bu konudaki çerçeveyi belirlemektedir. 4857/11. maddede belirli
süreli iş sözleşmesinin yapılması, "belirli süreli işler", "belli bir işin
tamamlanması" veya "belirli bir olgunun ortaya çıkması" gibi objektif koşullara
bağlanmıştır. Uygulamada belirli süreli sözleşmelerle ilgili kötü niyetli
uygulamaların önüne geçilebilmesi için mutlaka belirli süreli iş sözleşmelerinin
ya noterden onaylı yapılması ya da belirli süreli sözleşmelerin ilgili Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na verilmesi ve muhafazası sağlanmalıdır.
İş sözleşmesi feshedilen sigortalılardan işe iade edilenlerin yaşlılık aylıkları
İş sözleşmesi feshedilen sigortalılardan göreve iade edilenlerin yaşlılık
aylıkları konusunda önemli tereddütler bulunmakta olup, konuyla ilgili olarak
SSK tarafından 12-149 ek sayılı genelge yayınlanarak uygulama açıklık
kazandırılmıştır.
4857 sayılı İş Kanunu'nun "Geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları" başlıklı
21'inci maddesine göre, iş akdi feshedildikten sonra geçerli sebep gösterilmeden
veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkeme veya özel hakemce tespit
edilerek, feshin geçersizliğine karar verilen sigortalıya, kararın
kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar ödenen
ücret ve diğer haklardan tüm sigorta kollarına ait primler kesildiğinden, söz
konusu dört aylık sürede tahsis talebinde bulunanlara bağlanan yaşlılık
aylıkları, 506 sayılı kanunun 60. maddesinin (H) fıkrası ile 62. maddesinde
öngörülen işten ayrılma şartının oluşmadığı gerekçesi ile başlangıç
tarihlerinden geçerli olmak üzere iptal edilmektedir.
Ancak, esasen iş sözleşmesinin fesh edildiği tarihten sonra fiili çalışmanın
bulunmadığı, bu nedenle iş akdinin fesh edildiği tarihten sonra işten ayrılma
şartının gerçekleşmiş olduğu, aylığın iptali halinde açılacak davaların,
muhtemelen SSK aleyhine sonuçlanacağı, yargılama masrafları ve dava sayısı ile
davaların takibinin gerektirdiği zaman ve emek kaybının SSK'yı maddi yönden
zarara uğratacağı hususları göz önünde bulundurularak, söz konusu dört aylık
sürede ücret ve diğer hakları ödenen sigortalılardan tahsis talebinde bulunup
tercihlerini aylıkların devamı yönünde kullananların, tahsis talep tarihinden
geçerli olmak üzere sosyal güvenlik destek primine tabi tutulmaları uygun
görülmüştür.
Önceki uygulama doğrultusunda tercihleri alınmadan tüm sigorta kollarına tabi
tutularak aylıkları iptal edilenlerin, SSK'ya verecekleri dilekçe veya Sigorta
Kolu Tercih Bildirimi ile tercihlerini aylıkların devamı yönünde kullanmaları
halinde, tüm sigorta kollarına tabi olan sigortalılıkları, sosyal güvenlik
destek primine dönüştürülecek, bunun için de ilgili işverenden iptal Aylık Prim
ve Hizmet Belgesi ile belge türü kodu "02" olan Asıl veya gerektiğinde Ek Aylık
Prim ve Hizmet Belgesi alınacak, ancak, bu belgeler yasal süre geçtikten sonra
verilmiş olsa bile SSK'nın 08/11/2004 tarih ve VIII-836999 sayılı Genel
Yazısı'na istinaden idari para cezası uygulanmayacak, bunların iptal edilen
aylıkları yeniden bağlanacaktır. Feshin geçersizliğine ilişkin kararın
kesinleşmesine kadar sigortalıya çalıştırılmadığı süre için en çok dört ay için
ödenen ücret ve diğer haklardan tüm sigorta kolları veya sosyal güvenlik destek
primi kesilmesi halinde, işverenlerden ayrıca sözleşmenin fesh edildiği tarih
itibariyle Sigortalı Tekrar İşe Giriş Bildirgesi'nin SSK'ya verilmesi talep
edilmeyecektir. 5335 sayılı kanunun 30'uncu maddesine göre 01/01/2005 tarihinden
geçerli olmak üzere, SSK'dan yaşlılık aylığı alanların aylıklarını
kestirmeksizin kamu kurum ve kuruluşlarında 506 sayılı kanuna tabi olarak
çalışmalarına imkan bulunmamaktadır.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik
Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|