|
İŞ HUKUKU VE SOSYAL GÜVENLİK
(Sorular-Cevaplar)
İş Kanunu'nda denkleştirme usulü çalışma
Resul Kurt - e-mail: info@ resulkurt.comwww.resulkurt.com - 15 Eylül 2006 Cuma -
Dünya
Yine, işletmelerde, bazı dönemlerde haftalık çalışma süresinin üzerinde, bazı
dönemlerde de haftalık çalışma süresinin altında bir iş gücüne ihtiyaç
duyulabilmektedir. 4857 sayılı İş Kanunu ile bu ihtiyacı karşılamak üzere
denkleştirme usulü getirilmiştir.
İş süreleri 4857 sayılı İş Kanunu'nun 63. maddesinde "Genel bakımdan çalışma
süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre,
işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.
Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın
çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde
dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma
süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş
sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir" denilerek iş süresinin ne şekilde
olması gerektiği açıklığa kavuşturulmuştur. Günlük çalışmanın başlama ve bitiş
saatleri ile dinlenme saatleri işyerlerinde işçilere uygun araçlarla
duyurulacaktır. Yapılan işlerin niteliğine göre, işin başlama ve bitiş saatleri
işçiler için farklı şekilde düzenlenebilecektir. 4857 sayılı kanunun, çalışma
süresi başlıklı 63. maddesinde, haftalık çalışma süresinin iş günlerine eşit
ölçüde bölünmesi kuralına esneklik getirilerek, sözleşmelerle haftalık normal
çalışma süresinin işyerinde haftanın çalışılan günlerine farklı bir şekilde
dağıtılabileceği kabul edilmiştir.
Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalar
fazla çalışma ve haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında
belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama
haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalar fazla
sürelerle çalışma olarak ifade edilebilecektir. 4857 sayılı yasada, her bir saat
fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen
miktarının en az yüzde elli yükseltilmesi, her bir saat fazla süreli çalışma
için verilecek ücret ise normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının
en az yüzde yirmibeş yükseltilmesi suretiyle ödeneceği hükme bağlanmıştır.
Ancak, denkleştirme usulüne göre işçi çalıştırılması durumunda, yoğunlaştırılmış
iş haftası veya haftalarından sonraki dönemde işçinin daha az sürelerle
çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal
süreyi geçmeyecek şekilde denkleştirilmesi halinde ayrıca fazla süreli çalışma
veya fazla çalışma ücreti ödenmeyecektir. Bu durumda, denkleştirme iki aylık
süre içinde tamamlanacak, bu süre toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar
artırılabilecektir.
İş Kanunu'na ilişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği'nin 5. maddesine göre,
tarafların yazılı anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerinde
haftanın çalışılan günlerine günde onbir saati aşmamak koşuluyla farklı şekilde
dağıtılabilecektir. Bu halde, yoğunlaştırılmış iş haftası veya haftalarından
sonraki dönemde işçinin daha az sürelerle çalıştırılması suretiyle, toplam
çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal süreyi geçmeyecek şekilde
denkleştirilecektir. Denkleştirme iki aylık süre içinde tamamlanacak, bu süre
toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilecektir. Parça başına, akort
veya götürü gibi yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde de bu
yönetmeliğin denkleştirmeye ilişkin hükümleri uygulanacaktır. Denkleştirme
dönemi içinde günlük ve haftalık çalışma süreleri ile denkleştirme süresi
uygulamasının başlangıç ve bitiş tarihleri işverence belirlenecektir.
Haftalık çalışma süresinin haftanın çalışılan günlerine farklı şekilde
dağıtılması durumunda, o işyerinde haftada 6 gün çalışılıyorsa bir işçi haftada
en çok (11X6=) 66 saat, 5 gün çalışılıyorsa en çok (11X5=) 55 saat
çalıştırılabilecektir. Böylece, çeşitli nedenlerle iş yerlerinde
"yoğunlaştırılmış iş haftası" uygulanabilecektir. Bu tür çalışmalarda işverene
iki aylık bir denkleştirme süresi tanınmıştır. Bu süre toplu iş sözleşmeleri ile
dört aya kadar artırılabilecektir. Bu şekilde, yoğunlaştırılmış iş haftasından
sonraki haftalarda işveren işçiyi daha az sürelerle çalıştırması durumunda,
işçiye fazla çalışma ücreti ödemek zorunda kalmayacaktır. Buna göre, örneğin
haftanın 5 günü çalışılan bir işyerinde işçi üç hafta boyunca haftalık toplam 55
saat çalışmışsa, daha sonraki üç hafta boyunca haftada 35 saat çalıştırılmak
suretiyle, haftalık ortalama çalışma süresi olan 45 saat aşılmamış olacaktır.
Yıl içinde, ikişer aylık dönemler içerisinde kalmak koşulu ile denkleştirme
esasına göre çalışma yaptırılabilecektir. Ayrıca, haftanın değişik günlerinde
farklı çalışma süresi uygulanacaksa, bu durumla ilgili olarak yazılı sözleşme
yapılması veya sözleşmelere bu yönde hüküm konulması gerekmektedir.
Getirilen bu düzenleme ile fazla çalışma ve fazla süreli çalışmanın
belirlenmesinde, artık günlük çalışma süresi yerine haftalık çalışma süresinin
esas alınması kabul edilmiştir. Haftalık en çok 45 saati aşan çalışmalar fazla
çalışmadır. Ancak işyerlerinde iş sürelerinin günde 11 saati aşmamak üzere
farklı bir biçimde, yoğunlaştırılmış iş haftalarının uygulandığı durumlarda,
yani denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin ortalama çalışma süresi
normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı hallerde toplam 45 saati
aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmayacaktır.
Okuyuculara kısa cevaplar
Ali Bosnalı: 09/05/1983 ve 01.01.1984 tarihleri arasında sigortasız
çalıştırıldığınız dönemler için hizmet tespit davası açabilirsiniz. Ancak,
belediyede nasıl sigortasız çalıştırıldığınızı merak ediyorum.
Mehmet Emir: Bağ-Kur'dan emekli olan biri, SSK'lı olarak bir işyerinde çalışmaya
başlarsa, bu işyerinden aldığı ücretten (prime esas kazançlarının) yüzde 30'u
oranında sosyal güvenlik destek primi prim öder. Ancak, Bağ-Kur'dan emekli kişi
kendi adına işyeri açarsa (yani Bağ-Kur kapsamında faaliyette bulunursa) sosyal
yardım zammı dahil tahakkuk eden aylıklarından, aylığın bağlandığı veya tekrar
çalışmaya başlanıldığı tarihi takip eden aybaşından itibaren, çalışmalarının
sona erdiği ay dahil yüzde 10 oranında sosyal güvenlik destek primi kesilir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd. Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|
