|
ÝÞ HUKUKU VE SOSYAL GÜVENLÝK
Ýsteðe baðlý sigorta deðiþiyor
Resul Kurt - info@resulkurt.com - 23
Nisan 2008 Çarþamba - Dünya
Sosyal güvenlik reformu ile isteðe baðlý sigorta konusunda da iliþkin önemli
deðiþiklikler yapýlmýþtýr. Ýsteðe baðlý sigortalý olabilmek için Türkiye'de
yasal olarak ikamet edenler ile Türkiye'de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik
sözleþmesi imzalanmamýþ ülkelerdeki Türk vatandaþlarýndan;
a) 5510 sayýlý kanuna tabi zorunlu sigortalý olmayý gerektirecek þekilde
çalýþmamak veya sigortalý olarak çalýþmakla birlikte, ay içerisinde 30 günden az
çalýþmak ya da tam gün çalýþmamak,
b) Kendi sigortalýlýðý nedeniyle aylýk baðlanmamýþ olmak,
c) 18 yaþýný doldurmuþ bulunmak,
d) Ýsteðe baðlý sigorta talep dilekçesiyle kuruma baþvuruda bulunmak, þartlarý
aranacaktýr. Halen SSK isteðe baðlý sigortasýna devam edebilmek için istenen
1.080 gün prim ödeme þartý aranmayacaktýr.
Ýsteðe baðlý sigorta ne zaman baþlayacak?
Ýsteðe baðlý sigortalýlýk, müracaatýn kurum kayýtlarýna intikal ettiði tarihi
takip eden günden itibaren baþlayacaktýr.
Ýsteðe baðlý sigortalý olarak prim ödenen tarihlerde, sigortalý olmayý
gerektirecek çalýþmasý bulunduðu tespit edilenlerin, zorunlu sigortalýlýkla
çakýþan isteðe baðlý prim ödenen süreleri iptal edilerek, bu süreye iliþkin
ödedikleri primler ilgililere iade edilecektir.
Ýsteðe baðlý sigorta primleri 4/(b) (Bað-Kur'lu) sigortalýlýðý olarak kabul
edilecek
Ay içerisinde 30 günden az veya kýsmi süreli çalýþan sigortalýlarýn ayný ay
içerisinde isteðe baðlý sigortaya prim ödemeleri halinde, primi ödenen süreler
zorunlu sigortalýlýða iliþkin prim ödeme gün sayýsýna 30 günü geçmemek üzere
eklenecektir.
Ýsteðe baðlý sigorta primi ödenmiþ süreler, malžllük, yaþlýlýk ve ölüm
sigortalarý ile genel saðlýk sigortasý hükümlerinin uygulamasýnda dikkate
alýnacaktýr ve bu süreler 4/(b) bendi kapsamýnda sigortalýlýk süresi olarak
kabul edilir. Yani, 5510 sayýlý kanuna göre isteðe baðlý sigortalýlýkta geçen
süreler Bað-Kur sigortalýlýðý gibi deðerlendirilecektir.
Ýsteðe baðlý sigortalýlýk hangi hallerde sona erecek?
Ýsteðe baðlý sigortalýlýk;
a) Ýsteðe baðlý sigortalýlýðýný sona erdirme talebinde bulunanlarýn, primi
ödenmiþ son günü takip eden günden,
b) Aylýk talebinde bulunanlarýn, aylýða hak kazanmýþ olmak þartýyla talep
tarihinden,
c) Ölen sigortalýnýn ölüm tarihinden,
itibaren sona erecektir.
Ýsteðe baðlý sigortalýlarýn prim oraný artacak
5510 sayýlý kanunun yürürlük tarihinden önce SSK isteðe baðlý sigorta primi
ödemeye devam edenlerin durumunun açýklýða kavuþturulmalý ve maðduriyetleri
giderilmelidir.
Ýsteðe baðlý sigorta primi, prime esas kazancýn alt sýnýrý ile üst sýnýrý
arasýnda, sigortalý tarafýndan belirlenen prime esas aylýk kazancýn yüzde
32'sidir. Bunun yüzde 20'si malžllük, yaþlýlýk ve ölüm sigortalarý primi, yüzde
12'si genel saðlýk sigortasý primidir. Ay içerisinde 30 günden az veya kýsmi
süreli çalýþan sigortalýlardan prime esas kazancýn alt sýnýrý ile üst sýnýrý
arasýnda olmak kaydýyla belirlenen günlük kazanç ve gün sayýsý üzerinden malžllük,
yaþlýlýk ve ölüm sigortalarý ile genel saðlýk sigortasý primi alýnacaktýr.
Ýsteðe baðlý sigortalýlara saðlýk yardýmý verilecek
Ýsteðe baðlý sigortalý olanlar, bakmakla yükümlü olunan kiþi olsa dahi, genel
saðlýk sigortalýsý sayýlacak ve genel saðlýk sigortasý primini de ödemekle
yükümlü olacaktýr. Halen yüzde 25 olan SSK isteðe baðlý sigorta primi yüzde 32
oranýna yükselecek, ancak prim ödenirken saðlýk yardýmý da alýnabilecek.
Askerlik borçlanma tutarý artacak / SSK'lýlarýn reformdan önce askerlik
borçlanmasý
Askerliðini er/erbaþ olarak silah altýnda yapan veya yedek subay okulunda okuyan
(asteðmen olarak atandýðýnda yedek subaylýk süresince Emekli sandýðý'na prim
ödenmektedir) ve SSK kapsamýnda sigortalý olanlar bu sürelerin tamamýný veya bir
kýsmýný borçlanabilirler. Herkes askerlik borçlanmasý primini kendisi
yatýrmaktadýr. Yani, askerlik borçlanmasý priminin devlet tarafýndan yatýrýlmasý
söz konusu deðildir. Borçlandýrýlan sürenin karþýlýðý olan gün sayýsý
sigortalýnýn prim ödeme gün sayýsýna katýlmakta, bu sürenin sigortalýlýðýn
baþlangýç tarihinden önceki süreleri kapsamasý halinde sigortalýlýðýn baþlangýç
tarihi borçlandýrýlan gün sayýsý kadar geriye götürülmektedir.
2008/Eylül ayý sonuna baþýnda kadar yürürlükte kalacak olan Sosyal Sigortalar
Kanunu'na göre, sigortalýlarýn veya hak sahiplerinin yazýlý talepte bulunmalarý
halinde, prime esas kazancýn alt sýnýrýnýn (01.01.2008-30.06.2008 dönemi için
608,40 YTL) talep tarihin tutarý üzerinden hesaplanacak yüzde 20 oranýndaki
(121,68 YTL) malullük, yaþlýlýk ve ölüm sigortalarý primlerini teblið tarihinden
itibaren altý ay içinde ödemeleri halinde borçlanma sürelerinin hizmetten
sayýlacaðý hükme baðlanmýþtýr. Toplam 18 ay askerlik yapan bir SSK
sigortalýsýnýn, her ay için 121,68 YTL üzerinden, 18 ay için 18X121,68 YTL=2.190,24
YTL prim ödemesi gerekecek.
Reformdan sonra askerlik borçlanmasý
Sosyal güvenlik reformu, askerlik borçlanmasý nedeniyle yapýlacak ödemeyi
artýrýyor. Yeni yasa yürürlüðe girince, askerlik borçlanmasý; günlük asgari
ücret ile günlük asgari ücretin 6,5 katý arasýnda olmak üzere, sigortalýnýn
kendisinin belirleyeceði günlük kazancýn yüzde 32'sinin, borçlanýlacak gün
sayýsý ile çarpýlmasý suretiyle hesaplanacak.
01.10.2008'den sonra askerlik borçlanmasý yapýlmasý halinde 5510 sayýlý yasa
gereðince yüzde 20 olan oran yüzde 32'ye çýkacaktýr.
Asgari ücret 01.07.2008 tarihinden itibaren 638,70 YTL olacaðýndan, bu tutar
üzerinden hesaplama yapýldýðýnda, reformdan sonra 18 aylýk askerlik borçlanmasý
yapan bir SSK'lý; en az 638,70X0,32=204,38 YTL üzerinden 18 aylýk askerlik
borçlanmasý karþýlýðý 18X194,69=3.678,84 YTL olacaktýr.
Üstelik sosyal güvenlik reformu ile bu tutarýn teblið tarihinden itibaren bir ay
içinde ödenmesi gerekecek. Yani, hem prim oraný deðiþecek, hem de asgari ücret
(prime esas kazanç alt sýnýrý) artacaðýndan çok daha yüksek bir tutar ödemek
zorunda kalýnacak.
Bu nedenle, askerlik borçlanmasý yapmak isteyenler reform yürürlüðe girmeden
mutlaka baþvurularýný yapsýnlar.
Ýþsizin emeklilik primini Ýþ-Kur ödemeyecek
Ýþsizlik Sigortasý Kanunu uyarýnca sigortalý sayýlanlardan iþsizlik
sigortasýndan yararlanacak þekilde iþten ayrýlanlar, Türkiye Ýþ Kurumu'na süresi
içinde þahsen baþvurarak yeni bir iþ almaya hazýr olduklarýný kaydettirmeleri,
iþ sözleþmelerinin sona ermesinden önceki son üç yýl içinde en az 600 gün
sigortalý olarak çalýþýp iþsizlik sigortasý primi ödemiþ ve iþten ayrýlmadan
önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalýþmýþ olmalarý kaydýyla
iþsizlik ödeneði almaya hak kazanýrlar.
Ýþ sözleþmesinin sona ermesinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli
çalýþmýþ olanlardan, son üç yýl içinde;
a)600 gün sigortalý olarak çalýþýp iþsizlik sigortasý primi ödemiþ olan
sigortalý iþsizlere 180 gün,
b)900 gün sigortalý olarak çalýþýp iþsizlik sigortasý primi ödemiþ olan
sigortalý iþsizlere 240 gün,
c)1080 gün sigortalý olarak çalýþýp iþsizlik sigortasý primi ödemiþ olan
sigortalý iþsizlere 300 gün,
süre ile iþsizlik ödeneði verilecektir.
Ýþsizlik Sigortasý Yasasý, iþsiz kalan kiþiye iþsizlik ödeneði dýþýnda bazý ek
imkanlar da saðlamaktadýr. Buna göre iþsizlik sigortasýndan yararlanmaya hak
kazanan kiþi iþsiz kaldýðý süre içindeki tedavilerini yaptýrabilecek, yeni bir
iþ bulmasý için devletten yardým alacak, meslek geliþtirme, edindirme ve
yetiþtirme eðitiminden yararlanabilecektir.
5510 sayýlý kanunun 5. maddesinin (f) bendinde yer alan iþsizlik ödeneði
alanlarýn uzun vadeli primlerinin ödenmesine iliþkin hükmün Ýþ-Kur'u ciddi bir
külfet altýna sokacak ve suiistimallere açýk bir konu olmasýndan dolayýsýyla
eleþtirilmekteydi.
Yapýlan eleþtiriler göz önünde bulundurularak 5510 sayýlý kanunun ilk halinde
iþsizlik ödeneðinden yararlandýrýlan kiþilere, iþsizlik ödeneðinin hak edildiði
süre içinde emeklilikle ilgili (uzun vadeli sigorta kollarý) primleri Ýþ-Kur
tarafýndan ödeneceðine iliþkin düzenleme 5754 sayýlý kanunla iptal edildi.
Böylece iþsiz kalan sigortalýlara eskiden olduðu iþsizlik ödeneði verilmeye
devam edilecek, ancak bu süreye iliþkin emeklilik primleri yatýrýlmayacak.
Prim borçlarýnda zamanaþýmý süresi 10 yýl olacak
Sosyal Güvenlik Kurumu'nun prim ve diðer alacaklarý ödeme süresinin dolduðu
tarihi takip eden takvim yýlý baþýndan baþlayarak on yýllýk zamanaþýmýna
tabidir. Kurumun prim ve diðer alacaklarý, hizmet tespiti veya asgari iþçilik
uygulamasý nedeniyle doðmuþ ise zamanaþýmý süresi; mahkeme kararýnýn kesinleþme
tarihinden, kurum veya diðer kamu idarelerinin denetim ve kontrolle
görevlendirilen memurlarý tarafýndan yapýlan tespitler sonucunda doðmuþ ise
rapor tarihinden veya bu idareler tarafýndan düzenlenen belgelerden doðmuþ ise
belgenin kuruma intikal ettiði tarihi takip eden yýl baþýndan itibaren beþ yýl
olarak uygulanacak.
Ancak, bu durumda zamanaþýmý süresi on yýldan az olamayacak. Bu alacaklar için
gecikme cezasý ve gecikme zammý, alacaðýn ait olduðu ayý takip eden ayýn veya
dönemin sonundan itibaren uygulanacak.
Emekli gelir ve aylýklarý nafaka borçlarý dýþýnda haczedilemeyecek
5510 sayýlý kanun gereðince sigortalýlar ve hak sahiplerinin gelir, aylýk ve
ödenekleri, saðlýk hizmeti sunucularýnýn genel saðlýk sigortasý hükümlerinin
uygulanmasý sonucu SGK nezdinde doðan alacaklarý, devir ve temlik edilemeyecek.
Gelir, aylýk ve ödenekler; 5510 sayýlý kanunun 88'inci maddesine göre takip ve
tahsili gereken alacaklar ile nafaka borçlarý dýþýnda haczedilemez.
Anlaþmalý boþanan yetim kýzlarýn aylýðý kesilecek
Sigortalýnýn ölümü halinde sigortalýnýn eþine, çocuklarýna ve anne-babasýna ölüm
aylýðý baðlanmaktadýr. Hem annesinden, hem de babasýndan aylýða hak kazanan
çocuða, aylýklardan fazla olanýn tamamý az olanýn yarýsý ödenmektedir. Ölüm
geliri veya aylýðý almakta olan kýz çocuklarýnýn evlenmeleri ve sosyal güvenlik
kurumlarýndan kendi çalýþmalarýndan dolayý gelir veya aylýk almalarý halinde
aylýklarý kesilmektedir. Evli olduðu için hak sahibi sayýlmayan kýz çocuklar
daha sonra dul kalýrsa bu defa hak sahibi sayýlýrlar.
Haksýz yere aylýk almak için eþinden anlaþmalý boþanan kýz çocuklarýnýn sayýsý
son yýllarda hýzla artmaya baþladý. Öyle ki, vefat eden annesinin kýlýðýnda
yaklaþýk 2 yýl boyunca maaþýný çeken 'Þerafettin Nine'ye bile külahýný ters
giydiren ve babasý ya da annesinin emekli maaþýný alabilmek için cinsiyet
deðiþtirip, 'pembe nüfus kaðýdý' alanlar bile var.
Sosyal güvenlik reformuyla yapýlan düzenlemeye göre, eþinden boþandýðý halde,
boþandýðý eþiyle fiilen birlikte yaþadýðý belirlenen dul eþ ve yetim kýz
çocuklarýnýn, baðlanmýþ olan gelir ve aylýklarý kesilecektir. Bu kiþilere
ödenmiþ olan tutarlar geri alýnacaktýr.
Ayrýca, eþinden boþanan, ancak boþandýðý eþiyle ayný evi paylaþmaya devam eden
kiþiler hakkýnda savcýlýklar tarafýndan 'nitelikli dolandýrýcýlýk' suçu ile dava
açýlarak hapis ve para cezasý ile de karþýlaþmalarý söz konusu olabilecek.
Cenaze yardýmý eþitlendi
. Mevcut SSK uygulamasý
Sosyal Sigortalar Kanunu uyarýnca halen, 5000 gösterge rakamýnýn, sigortalýnýn
öldüðü tarihte yürürlükte bulunan devlet memurlarýnýn maaþ katsayýsý ile çarpýmý
sonucunda bulunacak miktar üzerinden cenaze masrafý karþýlýðý ödenmektedir. 506
sayýlý kanunun 103'üncü maddesi gereðince ödenen cenaze masrafý karþýlýðý
01/01/2008 tarihinden geçerli olmak üzere (5000x0,049486=) 247,43 YTL olarak
uygulanmaktadýr.
. Mevcut Bað-Kur uygulamasý
1479 sayýlý kanuna ve 2926 sayýlý kanuna tabi sigortalýnýn, yaþlýlýk veya
malullük aylýðý almakta olanlarýn ölümleri halinde, cenaze giderleri karþýlýðý
olarak cenazeyi kaldýran gerçek ve tüzel kiþilere yönetim kurulunun önerisi,
Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanlýðý'nýn onayý ile belirlenen miktar kadar
(halen 185.56 YTL) "Cenaze Masrafý Karþýlýðý" ödenmektedir.
. Mevcut Emekli Sandýðý uygulamasý
01.01.2008-30.06.2008 döneminde, eþ ve çocuðun ölümü halinde
(8.000+1.500)x0,049486=470,12 YTL, memurun ölümü halinde
[(8.000+1.500)x0,049486]x2=) 940,23 YTL ölüm (cenaze) yardýmý yapýlmaktadýr.
Sosyal Güvenlik Reformu ile getirilen düzenleme
Görüldüðü üzere, her üç kurumda da farklý tutarlar üzerinden cenaze yardýmý
yapýlmaktadýr.
Refromun yürürlüðe girmesiyle birlikte; iþ kazasý veya meslek hastalýðý sonucu
veya sürekli iþ göremezlik geliri, malžllük, vazife malžllüðü veya yaþlýlýk
aylýðý almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malžllük, yaþlýlýk ve ölüm
sigortasý primi bildirilmiþ olup da ölen sigortalýnýn hak sahiplerine SGK
Yönetim Kurulu'nca belirlenip bakan tarafýndan onaylanan tarife üzerinden cenaze
ödeneði ödenecek.
Cenaze ödeneði, sýrasýyla sigortalýnýn eþine, yoksa çocuklarýna, o da yoksa ana
babasýna, o da yoksa kardeþlerine verilecek.
Cenaze ödeneðinin yukarýda sayýlanlara ödenememesi ve sigortalýnýn cenazesinin
gerçek veya tüzel kiþiler tarafýndan kaldýrýlmasý durumunda, SGK Yönetim
Kurulu'nca belirlenip bakan tarafýndan onaylanan tarifeyi geçmemek üzere
belgelere dayanan masraflar, masrafý yapan gerçek veya tüzel kiþilere ödenecek.
4/(c) bendi kapsamýnda sigortalý sayýlanlardan (memurlar) ölenlerin hak
sahiplerine kendi kurumlarý tarafýndan ilgili mevzuat gereði ölüm yardýmý hariç
cenaze gideri, cenaze nakil gideri ödeneði veya bu mahiyette bir ödemenin
yapýlmasý halinde, kurum tarafýndan cenaze ödeneði ödenmeyecek.
Ýktisadi Dayanýþma Gazetecilik
Matbaacýlýk ve Danýþmanlýk Ltd. Þti -
Türkiye' nin En Büyük Mevzuat Portalýna Hoþ Geldiniz.
|
