|
İŞ HUKUKU VE SOSYAL GÜVENLİK
Emekli Aylığı'nın Hesabı Değiştirildi
Resul Kurt - info@resulkurt.com - 24
Nisan 2008 Perşembe - Dünya
Emekli olanların aylık hesaplamasında bugüne kadar SSK, Tarım SSK, Bağ-Kur,
Tarım Bağ-Kur ve T.C.Emekli Sandığı ayrı ayrı uygulama yapılmaktadır. Her bir
kurum ve kanunda ayrı emekli aylığı hesaplama yöntemi vardır. SSK'lı ve
Bağ-Kur'lular için 08.09.1999 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 4447 Sayılı
Kanun ile 1978 yılından beri uygulanmakta olan gösterge-katsayı sistemi de 1999
da terkedilmiş ve 2000 yılı ve sonrasında TÜFE sistemli emekli aylığı
hesaplaması başlatılmıştır.
2008 den sonra emekli olacaklar
5510 sayılı kanun daha da başka bir emekli aylığı sistemi getirilmektedir.
Bu durumda reformun yürürlüğe girmesinden sonra 2008 yılı ve sonrasında emekli
olan bir SSK'lı (4/a'lı) için üç sistemden gelen aylık;
-1999 yılı ve daha öncesindeki çalışmaları için gösterge-katsayı sistemi olan
son 10 yılın veya son 5 yılın ortalamasına göre kısmi bir aylığı,
-2000 ile 2007 yılları arasında çalışmaları için TÜFE'li sisteme göre hesaplanan
kısmi bir aylığı,
-2008 ve sonrası için yeni sisteme göre hesaplanan bir kısmi aylığı,
Olacaktır. Üç sisteme göre de hesaplanan kısmi aylıkları toplanarak emekli
aylığı belirlenecektir.
Hak sahiplerine gelir bağlanması,
İş kazası veya meslek hastalığına bağlı nedenlerden dolayı ölen sigortalının hak
sahiplerine, aylık kazancının % 70'i, gelir olarak bağlanır.
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 veya daha
fazla oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken
ölenlerin, ölümün iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olup olmadığına
bakılmaksızın birinci fıkraya göre belirlenen tutar, hak sahiplerine gelir
olarak bağlanır.
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 oranının
altında kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken
ölenlerin, ölümün iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olmaması halinde
sigortalının almakta olduğu sürekli iş göremezlik geliri, hak sahiplerine gelir
olarak bağlanır.
4/ (b) bendine göre sigortalı sayılanların hak sahiplerine gelir bağlanabilmesi
için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime
ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur.
Aylık bağlama oranı
Sosyal güvenlik reformunda en fazla tartışılan maddelerden birisi de aylık
bağlama oranı idi.
Aylık bağlama oranı, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi
geçen toplam prim ödeme gün sayısının, her 360 günü için yüzde 2 olarak
uygulanacak. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate
alınacak, ancak aylık bağlama oranı, yüzde 90'ı geçemeyecek.
Sigortalıların yaşlılık aylığı hesaplanırken, kanunun yürürlüğe girdiği tarihe
kadar olan süreleri eski mevzuata, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki
çalışma süreleri ise yeni mevzuata göre oransal olarak hesaplanacak. İkisinin
toplamı sigortalının yeni yaşlılık aylığını oluşturacak.
Mevcut sigortalıların hak kaybını önlemek için yüzde 2 olan aylık bağlama oranı,
10 yıl tamamlanıncaya kadar yüzde 3 olarak uygulanacak. 30 Nisan 2008'den
itibaren sisteme giren sigortalılarda uygulanacak olan aylık bağlama oranı ise
yüzde 2 olacak. Böylece 30 Nisan ile kanunun yürürlüğe gireceği 1 Ekim 2008
tarihi arasında sigortalı olanların, eski mevzuattan yararlanmasının önüne
geçilmiş olacak.
Taban Aylığına Sınır Getirildi
Hem eşinden hem de ana veya babasından ölüm aylığına hak kazananlar, eşinden ya
da anne ve babasından bağlanacak aylığın birini tercih edebilecek.
Bu kural, evliliğin ölüm nedeniyle sora ermesi durumunda, sonraki eşinden gelire
hak kazananlara da uygulanacak.
Bağlanan gelir ve aylıklar; her yılın Ocak ve Temmuz aylarından geçerli olmak
üzere, bir önceki 6 aylık dönemlere göre TÜİK tarafından açıklanan en son temel
yıllık tüketici fiyatları genel endeksindeki değişim oranı kadar artırılarak
belirlenecek.
Sigortalıya bağlanacak aylıklar ile ölen sigortalının hak sahiplerinin
aylıklarının hesabına esas olan tutar, çalışma sürelerindeki her yıl için tespit
edilen prime esas günlük kazancın alt sınırları dikkate alınarak ortalama aylık
kazancın yüzde 35'inden az olmayacak. Ancak eşi ve çocuğu olan sigortalılara
bağlanacak olan alt sınır aylığı, ortalama aylık kazancının yüzde 40'ndan az
olamayacak
İş kazası sonucu başkasının sürekli bakımına muhtaç durumda olan sigortalıya
bağlanacak olan sürekli iş görememezlik gelirinin alt sınırı, yüzde 70'den yüzde
85'e yükseltilecek.
Hak sahibi olan kişilerin aylıkları; hak sahibi 1 kişi ise alt sınır aylığının
yüzde 80'inden, hak sahibi 2 kişi ise de yüzde 90'ından az olamayacak.
Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri gereğince bağlanan kısmi aylıklar için
bu kural uygulanmayacak.
Ölen sigortalıların hak sahiplerinden, kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı
veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten öldürdüğü veya iş
göremez ve malul hale getirdiği mahkeme kararıyla belgelenen kişiye, gelir ve
aylık bağlanmayacak. Daha önce ödenen gelir ve aylıklar ise geri alınacak.
Bağ-Kur'lulara ödeme kolaylığı
4 Ekim 2000 tarihinden bugüne kadar vergi mükellefiyet kaydı bulunan BAĞ-KUR'lular,
kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar olan süreyi geçmişe dönük
borçlanabilecek. Prime esas kazancının yüzde 32'si üzerinden borçlanacak olan
BAĞ-KUR'lu, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 ay içinde bu tutarı
öderse, aradaki süre sigortalılık süresinden sayılacak.
5 yıllık borcu bulunan BAĞ-KUR'luya, 6 aylık süre verilecek. Bu süre içinde
borcunu ödemezse, üyeliği askıya alınacak. Daha sonraki bir tarihte, tekrar
başvuru yaparsa, prim borcunu 3 ay içinde ödeyecek.
10 yıl süreyle sağlık sigortası veya genel sağlık sigortası primi ödemeyen
BAĞ-KUR emeklisinden, maaşının yüzde 10'u tutarında 10 yılı tamamlayacak şekilde
prim kesilecek.
Nisan 2008'den Önce İşe Girenler İçin Emeklilik Şartları Değişmiyor
30.04.2008 gününden önce işe girmiş olanlar için geçerli olan emeklilik yaşları
ve şartlarından herhangi bir değişiklik getirilmemiştir.
30.04.2008 günü ve sonrasında işe girenler için ise 7200 günü tamamladıkları
tarihe göre daha geç yaşlarda emekli olacaklardır. Nisan 2008 sonrasında işe
girenler 7200 günü tamamladıkları güne göre;
1) 1/1/2036 ilâ 31/12/2037 tarihleri arasında kadın için 59, erkek için 61,
2) 1/1/2038 ilâ 31/12/2039 tarihleri arasında kadın için 60, erkek için 62,
3) 1/1/2040 ilâ 31/12/2041 tarihleri arasında kadın için 61, erkek için 63,
4) 1/1/2042 ilâ 31/12/2043 tarihleri arasında kadın için 62, erkek için 64,
5) 1/1/2044 ilâ 31/12/2045 tarihleri arasında kadın için 63, erkek için 65,
6) 1/1/2046 ilâ 31/12/2047 tarihleri arasında kadın için 64, erkek için 65,
7) 1/1/2048 tarihinden itibaren ise kadın ve erkek için 65,
Yaşlarında emekli olacaklardır.
Sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası prim oranları
5510 sayılı Kanun uyarınca alınacak sigorta prim oranları "Prim oranları ve
Devlet katkısı" başlıklı 81. maddede düzenlenmiştir.
Malullük, Yaşlılık Ve Ölüm Sigortaları Primi
Uzun vadeli sigorta kolları: malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarıdır.
Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, sigortalının prime esas
kazancının % 20'sidir. Bunun % 9'u sigortalı hissesi, % 11'i işveren hissesidir.
Sosyal güvenlik reformu öncesinde, SSK ve Bağ-Kur sigortalıları için %20 olarak
uygulanan malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası prim oranında bir değişiklik
yapılmamıştır.
Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi
Kısa vadeli sigorta kolları: İş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık
sigortası kollarıdır. Prim oranı, yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı
bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre % 1 ilâ % 6,5 oranları arasında
olmak üzere, Sosyal Güvenlik Kurumu'nca belirlenecektir. Bu primin tamamını
işveren ödeyecektir.
Reform öncesinde, iş kazası ve meslek hastalığı primi oranı %1,5 ve %7 arasında
iken, prim oranı düşürülmüştür.
Genel Sağlık Sigortası Primi
Genel sağlık sigortası: Kişilerin öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık
riskleri ile karşılaşmaları halinde ise oluşan harcamaların finansmanını
sağlayan sigorta koludur. Genel sağlık sigortası primi, kısa ve uzun vadeli
sigorta kollarına tâbi olanlar için prime esas kazancın % 12,5'idir. Bu primin %
5'i sigortalı, % 7,5'i ise işveren hissesidir.
Yalnızca genel sağlık sigortasına tâbi olanlar ile 5510/60.md 1-(e) bendi ve
5510 sayılı Kanunun Geçici 13 üncü maddesinde belirtilenlerin genel sağlık
sigortası primi, prime esas kazancın % 12'sidir.
Sosyal güvenlik reformu öncesinde, SSK sigortalıları için % 11 hastalık, %1
analık primi alınmaktaydı. Yine, iş kazası ve meslek hastalığında düşürülen
yarım puanlık primi oranı da dikkate alındığında işverenlerin prim oranında
değişiklik olmadığı görülmektedir. Ancak, Bağ-Kur sigortalıları için %20 olarak
uygulanan sağlık sigortası prim oranında düşüş olmuştur.
Sosyal Güvenlik Destek Primi Oranları
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlüğe
girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olan kişilerden yaşlılık aylığı
bağlandıktan sonra;
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin 4 numaralı
alt bendi (Tarımsal faaliyette bulunanlar) hariç olmak üzere 5510 sayılı Kanuna
göre veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlayanların yaşlılık
aylıkları, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi başında
kesilecektir.
Diğer bir deyişle emeklilik sonrası çalışma yasağı sadece 5510 sayılı Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten sonra
ilk defa sigortalı olan kişiler için geçerlidir.
4/a'lılar için Sosyal güvenlik reformu öncesinde %30 olarak uygulanan SSK sosyal
güvenlik destek primi oranında artış olmuş olup, toplam %33,5 ile %39 arasında
değişen oranlarda uygulanacaktır. 2008 bütçesini yaparken bu artış dikkate
alınmalıdır. Gerek halen sigortalı olarak çalışanlar ve gerekse de sosyal
güvenlik kanunlarına göre yaşlılık aylığı alanlar sosyal güvenlik destek primi
ödeyerek çalışabileceklerdir.
Ancak, sosyal güvenlik reformu olarak adlandırılan 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe
girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olan kişilerden yaşlılık aylığı
bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanuna göre veya yabancı bir ülke mevzuatı
kapsamında çalışmaya başlayanların yaşlılık aylıkları, çalışmaya başladıkları
tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilmesi öngörülmektedir.
5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce iştirakçi veya sigortalı
olanlar, vazife malullüğü, malûllük ve yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlar
ve bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte sosyal güvenlik destek primi ödeyerek
çalışmaya devam edenler hakkında sosyal güvenlik destek primine tabi olma
bakımından 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerinin
uygulanmasına devam edilir. Ancak 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (a) bendi kapsamında (SSK'lı) çalışanlar için sosyal güvenlik destek
primi prime esas kazançlar üzerinden 81 inci maddenin birinci fıkrasının (c)
bendinde belirtilen kısa vadeli sigorta kolları prim oranına yüzde 30 oranının
eklenmesi suretiyle bulunan toplamdır. Yüzde 30 oranının dörtte biri sigortalı,
dörtte üçü işveren hissesidir. Bu kapsamda sayılan kişilerden sosyal güvenlik
destek primine tabi olanların prim ödeme yükümlüsü bunların işverenleridir.
Bunlar hakkında sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri
uygulanır.
Yani, kamuoyunda bilindiğinin aksine, 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden
önce sigortalı olanlar, emekli olduktan sonra sosyal güvenlik destek primi
ödeyerek çalışabileceklerdir. Bu sigortalıların ne zaman emekli
olduklarının/olacaklarının bir önemi yoktur.
3308 Sayılı Kanuna Tabi Çıraklar Ve Öğrencilerin Prim Oranları
Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî
Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim
gören öğrenciler hakkında iş kazası, meslek hastalığı ve hastalık sigortası
uygulanacaktır. Aday çırak, çırak ve meslekî eğitim gören öğrencilerin prime
esas kazancı ilgili 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen şekilde % 4
olarak uygulanacaktır.
Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim görenlerin primi Milli Eğitim
Bakanlığı veya bu öğrencilerin eğitim gördükleri okullar tarafından ödenecektir.
İşsizlik Sigortası Primi
İşsizlik sigortası, 4447 sayılı Kanunla getirilen düzenlemeyle 01.06.2000
tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. 4447 sayılı Kanun kapsamına giren tüm
sigortalılar, işverenler ve Devlet, işsizlik sigortası primi ödeyecektir.
İşsizlik sigortası primi, sigortalının prime esas aylık brüt kazançlarından, % 1
sigortalı, % 2 işveren ve % 1 Devlet payı olarak alınacaktır.
Sosyal güvenlik reformu işsizlik sigortası prim oranlarında herhangi bir
değişiklik yapmamıştır.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik
Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd. Şti -
Türkiye' nin En Büyük Mevzuat Portalına Hoş Geldiniz. |
