|
Serbest Bölgelerde Düzenleme
(El Mi Yaman - Bey Mi)
Yeminli Mali Müşavir - Cevdet Akçakoca - 18
Aralık 2008 Perşembe - Bursa
Ülkemiz bir garip ülke.
Bir bakıyorsunuz, bütün dünyanın tatbik ettiği kaideler, usullerde çok çok geri
kalıyor, bir bakıyorsunuz bütün dünyaya örnek olacak düzenleme ve tatbikatlar
yapıyor.
Serbest bölgelerde de böyle oldu. Yapılan düzenlemeler sonucu (20) den fazla
serbest bölge çalışmaya başladı, üretime geçti, ihracatın büyük kısmı serbest
bölgelerden geçmeye başladı. Ama; insanımızda da bir takım eksiklikler,
aksaklıklar, ters düşünceler var.
Serbest bölgelerden mala %100 ve üzerinden kârlar konularak ihracat yapılmaya ve
vergisiz kârlar elde edilmeye başlandı. Sonuç, yasada herhangi bir hüküm
olmamasına rağmen, devletin denetim elemanları, şirketlerin serbest bölgede
kalan kârlarını kabul etmeyerek ve ana firmaya örtülü kazanç dağıtımını esas
alarak korkunç vergi ve cezalar tatbik etmeye başladı. Mükellefler mahkemeye
başvurduklarında danıştayın bir dairesi mükellef lehine, diğer dairesi aleyhine
karar vermeye başladı. Ama maliye de el mi yaman bey mi yaman diyerek kanunsuz
olduğuna inandığımız ceza kesmeye devam etti.
Ceza kesiliyor ama reddedilen daha fazla oluyordu. Sonuçta en son Ekim ayında
denetim elemanları Türkiye’yi, mükellefleri son bir defa haşladılar ve
25.11.2008 tarih 27065 sayılı Resmi Gazetede 5810 sayılı kanun yayınlanarak
serbest bölgelerdeki sistem ve tatbikat yasaya uygun hale gelmiş oldu.
Nedir yapılanlar?
1) Serbest bölgelerin faaliyet konuları ve koordinasyon
Serbest bölgelerde, Yüksek Planlama Kurulunca uygun görülecek her türlü sınai,
ticari ve hizmetle ilgili faaliyetler yapılabilir.
Üretici işletmelerin talepleri hariç olmak üzere, fiyat, kalite ve standartlarla
ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarına kanunlarla ve diğer mevzuatla verilen
yetkiler serbest bölgelerde uygulanmaz.
Serbest bölgelerde yapılan faaliyetleri değerlendirmek, bu bölgelerin
geliştirilmesine ve sorunların çözümüne ilişkin stratejileri belirlemek ve
önerilerde bulunmak üzere Serbest Bölgeler Koordinasyon Kurulu oluşturulmuştur.
Kurulun teşkili ile çalışma usul ve esasları yönetmelikle belirlenir.”
2) Kimler serbest bölgede faaliyette bulunabilir?
“Yerli veya yabancı gerçek veya tüzel kişiler Dış Ticaret Müsteşarlığından
ruhsat almak kaydıyla serbest bölgelerde faaliyette bulunabilirler. Serbest
bölgelerde faaliyette bulunan yatırımcı kullanıcılara Hazinenin özel
mülkiyetinde bulunan arazi, arsa ve binalar kiralanabilir veya bunlar üzerinde
49 yıla kadar irtifak hakkı tesis edilebilir. Devletin hüküm ve tasarrufu
altındaki yerler için aynı süre ile kullanma izni verilebilir.”
3) Serbest bölgelerde muafiyet ve teşvikler
“Serbest bölgeler, Türkiye Gümrük Bölgesinin parçaları olmakla beraber; serbest
dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve
serbest dolaşıma sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında
kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile
ticaret politikası önlemlerinin ve kambiyo mevzuatının uygulanması bakımından
Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen ve serbest dolaşımdaki
eşyanın bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına
bağlı olanaklardan yararlandığı yerlerdir.”
Yani serbest bölgeler ülke dışında sayılır. Gümrük mevzuatı geçmez.
4) Bölgedeki mallar
Serbest bölge ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılacak ticaret, dış
ticaret rejimine tabidir. Serbest bölge ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler
arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz.
Bedeli 5000 ABD doları veya karşılığı Yeni Türk Lirasını geçmeyen Türkiye
mahreçli mallar, isteğe bağlı olarak ihracat rejimine tabi tutulmayabilir.
5) Serbest bölgelerde uygulanmayacak kanun ve hükümler şunlardır.
Serbest bölgelerde 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun,
4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanununun
ölüm ve yangın halleri, kanalizasyonların inşa ve tamiri ile içme, kullanma,
endüstri suyunu sağlamaya ve gaz, su, elektrik sarfiyatını denetlemeye yönelik
maddeleri dışında kalan hükümleri, 5682 sayılı Pasaport Kanunu, 5683 sayılı
Yabancıların Türkiye'de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun ile diğer
kanunların bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz. Ayrıca, 5 inci maddenin ikinci
fıkrasında belirtilen işlemler, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi
değildir.”
6) Serbest bölgelerde vergi yasaları nasıl, ne zamana kadar ve ne şekilde
uygulanacaktır?
01.01.2009 tarihinden itibaren Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği
tarihi içeren yılın vergilendirme döneminin sonuna kadar serbest bölgelerle
ilgili yasa geçerlidir.
SERBEST BÖLGELER KANUNU İLE GÜMRÜK KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK
a) Serbest bölgelerde üretim faaliyetinde bulunan mükelleflerin bu bölgelerde
imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları gelir veya
kurumlar vergisinden müstesnadır. Bu istisnanın 193 sayılı Gelir Vergisi
Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinin (b) alt
bendi ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci ve 30 uncu maddeleri
uyarınca yapılacak tevkifata etkisi yoktur.
b) Bu bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az % 85’ini yurtdışına
ihraç eden mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler gelir
vergisinden müstesnadır. Bu oranı % 50’ye kadar indirmeye ve kanuni seviyesine
kadar yükseltmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Yıllık satış tutarı bu oranın
altında kalan mükelleflerden zamanında tahsil edilmeyen vergiler cezasız olarak,
gecikme zammıyla birlikte tahsil edilir.
c) Bu bölgelerde gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili olarak yapılan işlemler
ve düzenlenen kağıtlar damga vergisi ve harçlardan müstesnadır.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı
yetkilidir.”
3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununa aşağıdaki geçici maddeler eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 5 – Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce serbest
bölgelerde faaliyet ruhsatı almış olan kullanıcılara kiralanan arazi, arsa ve
binalardan Hazinenin mülkiyetinde bulunanların ruhsat ve kira süresi, Dış
Ticaret Müsteşarlığınca 49 yıla kadar uzatılabilir. Bu maddenin uygulanmasına
ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.
“GEÇİCİ MADDE 6 – Serbest bölgeler, Avrupa Birliğine tam üyeliğin
gerçekleştiği tarihe kadar, gümrük rejimleri açısından Türkiye Gümrük Bölgesi
dışında, menşe hükümlerinin uygulanması bakımından ise Türkiye Gümrük Bölgesi
sayılır.”
27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanununa aşağıdaki geçici madde
eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 7 – Bu Kanunun 152 nci, birinci fıkrasının (a) bendi hariç
olmak üzere 157 nci, 158 inci ve bölgede faaliyette bulunan işletmelerin
ihtiyaçlarıyla sınırlı olarak 185 inci maddelerinin 3218 sayılı Serbest Bölgeler
Kanununa aykırı olan hükümleri, Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği
tarihe kadar uygulanmaz. Ancak 158 inci ve 185 inci madde hükümleri, 4760 sayılı
Özel Tüketim Vergisi Kanunu yönünden uygulanmaya devam olunur.
Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önceki dönemler için 4760 sayılı Kanuna
göre tarhiyat yapılmaz, daha önce yapılan tarhiyatlardan vazgeçilir, tahakkuk
eden tutarlar terkin edilir. Tahsil edilmiş tutarlar ret ve iade edilmez.”
Yazımızın önceki kısımlarındaki açıklamalar 2009 yılından itibaren geçerli
olacaktır.
Kısaca değişiklik ve tatbikatı bir daha hatırlatalım.
1) Kazanç istisnası
Serbest bölgelerde imalat faaliyetinde bulunanların Avrupa Birliğine tam üye
olunan yıl sonuna kadar imalat faaliyetinden elde ettikleri kazançlar, gelir ve
kurumlar vergilerinden istisnadır. (Kâr dağıtımından sonraki vergiler hariç)
2) Ücretlerde vergi istisnası
Sadece serbest bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az %85 ini
yurtdışına ihraç eden mükelleflerin personelinin ücretlerinden gelir vergisi
kesilmez.
3) Damga vergisi ve harç istisnası
Serbest bölge faaliyeti içeriğinde düzenlenen kağıt ve işlemler için damga
vergisi ve harç ödenmeyecektir.
Her üç istisna da
a) Mükellef imalatçı olacak
b) 6 Şubat 2004 tarihi itibariyle faaliyet ruhsatı almış olacak.
c) İstisnalar Avrupa Birliğine üyelik yılı sonuna kadar geçerli olacaktır.
d) Ticari faaliyetler vergiye tabi olacaktır.
İktisadi Dayanışma
Gazetecilik Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd.Şti
- Türkiye' nin En Büyük Mevzuat Portalına
Hoş Geldiniz. |